Fırsat Maliyeti Nedir?
- 26 Şubat 2023
- 1276 Kez Okundu
Fırsat maliyeti nedir? Alternatif maliyet veya vazgeçme maliyeti olarak da adlandırılan fırsat maliyeti; hem bir iktisat hem de bir muhasebe kavramı olarak: seçenekler arasında yapmış olduğumuz tercih sonucunda diğer seçeneklerden vazgeçmemizin bize ne kadara mal olduğunun bir göstergesi olarak tanımlanabilir.
Bu seçenekler bir yatırım aracı, bir iş fikri veya bir alım satım kararı olabilir.
Basit bir örnek verecek olursak, maaşlı olarak bir şirkette çalıştığımızı ve maaşımızın aylık 15.000 TL olduğunu varsayalım. Bununla birlikte, kendi iş yerimizi açmaya karar verip istifa etmemiz durumunda, aylık 15.000 TL den vazgeçmiş olacağız.
İşte bu15.000 TL, bizim için aylık olarak kendi iş yerimizi açmak için katlandığımız bir fırsat maliyetidir.
Fırsat maliyeti nedir? sorusunun cevabını ararken, sizlere fırsat maliyeti kavramını, ve özelliklerini örnek olaylar üzerinden açıklayacağız.
Yazımızın sonunda ise bir yatırım örneği üzerinden örnek hesaplama yapacağız.
Fırsat Maliyeti Sadece Para ile Ölçülebilir Bir Kavram Değildir.
Öte yandan, fırsat maliyetini sadece para ile ölçülebilir bir kavram olarak düşünmememiz gerekmektedir.
Fırsat maliyeti kimi durumlarda parasal olarak ölçülebilmekle birlikte kimi durumlarda da manevi bir maliyet olarak da karşımıza çıkmaktadır.
Ezop tarafından yazılan, ağustos böceği ve karınca fabl’ında örnek verecek olursak… öncelikle hikayemizi hatırlayalım: karınca, yaz boyunca kışı geçirmek için hazırlık yapmakta ve ağustos böceği ise yaz boyunca dinlenmekte ve keyif yapmaktadır. Kış gelince ise tüm hazırlıklarını yapan karınca evinde rahat bir şekilde yaşarken ağustos böceği üşüyerek yiyecek ve ısınma ihtiyaçları için ne yapacağını bilememektedir.
Örneğimize karınca açısından bakıldığında, yorulmak ve yazın çalışma tercihinin karşısında fırsat maliyeti yaz aylarında gezmek veya dinlenmekten vazgeçmesidir.
Ağustos böceği açısından bakıldığında ise yazı boş geçirmesinin fırsat maliyeti kışın aç kalmak ve üşümektir.
Ayrıca, fırsat maliyeti oluşturan manevi unsurlar maddi sonuçlar da doğurabilir.
Örneğin, kanunlarca da yasak olmasına rağmen dinlenme ve mola saatlerinin usulüne göre kullandırılmadığı işyerlerinde; personelin 1 saat dinlenmek yerine fazladan çalışması, yönetimin bir seçimi olup, bunun karşılığında verimsiz üretim veya iş kazaları ile karşılaşılabilmektedir.
Burada fırsat maliyeti: kalite düşüklüğü, iş kazaları, kalitesiz ürün veya ödenecek cezalar olabilir.
Alternatif Maliyet Her Zaman Net Bir Şekilde Hesaplanamaz.
Fırsat maliyetin (alternatif maliyet) gerçekleşmesi, olasılıklara dayalı olduğu için kimi zaman net hesaplanırken kimi zaman ise kesin olarak hesaplanamamaktadır.
Örneğin, elimizde 10.000 TL ile altın veya gümüş aldığımızda, hangisinin daha fazla kazandırdığı zamanla ortaya çıkabilecek ve bir diğerinden vazgeçmemizin bizim için karlı mı yoksa zararlı mı olduğu ortaya çıkacaktır. Bu noktada, hesaplama, o an için parasal olarak da kesin bir hesaplama olacaktır.
Ancak, ilk örneğimizde olduğu gibi maaşlı çalışırken aldığımız 15.000TL maaş, doğrudan kendi işimizi kurmanın fırsat maliyeti olarak karşımıza çıkmaktadır.
Öte yandan, maaşlı çalışmanın alternatif maliyeti olan bağımsız çalışma duygusunu para ile ölçmemiz mümkün değildir.
Fırsat Maliyeti Örnek Hesaplama
Örneğimizde, fırsat maliyetine bir bisküvi fabrikasının yeni bir ürün üretme ve üretmeme kararı üzerinden inceleyelim.
A Bisküvi üretim firması banka mevduatındaki 10.000.000 TL ile yeni bir ürün piyasaya sürmek istesin. Firmanın önünde
Firma bu ürün için bir yıllık bütçesini aşağıdaki gibi oluşturmuştur.
Yeni Ürün Üretimi için Tesis Giderleri……………: 5.000.000 TL
İşçilik Giderleri…………………………………………………..: 2.000.000 TL
Üretim Enerji Maliyeti……………………………………….: 500.000 TL
İzin, Patent vb. Gibi Bürokratik Masraflar…….: 100.000 TL
Hammadde Maliyeti……………………………………….: 1.500.000 TL
Pazarlama ve Dağıtım Giderleri……………………..: 900.000 TL
Yeni Üründen Beklenen Kar: 2.000.000 TL (yıllık)
Mevduatın beklenen Mevduat Kazancı: 1.800.000 TL(yıllık)
Firma yeni ürünün maliyetlendirmesini yukarıdaki gibi ortalama olarak oluşturmuştur.
Şimdi, parasal olarak bakıldığında yeni ürünü üretmenin fırsat maliyeti 1.800.000 TL dir.
Yani, firma yeni ürünü üretmek için 1.800.000 TL lik bir mevduat faizinden vazgeçmektedir.
Öte yandan, ürünü üretmemenin de bir fırsat maliyeti söz konusudur. Örneğin, firma bu ürünü üreterek bilinirliliğini arttırabilir. Diğer ürünlerin de daha fazla satılması sağlanarak beklenen 2.000.000 TL’nin çok daha üzerinde bir kar elde edebilir. Daha fazla istihdam yaratarak topluma ve genel ekonomiye katkı sağlayabilir.
Başka bir seçenekte ise, ürün satışları başarısızlıkla sonuçlanabilir, 1.800.000 TL lik mevduattan vazgeçilen getiri dışında çok daha büyük bir fırsat maliyeti ile karşılaşılabilir.
Örneğimiz üzerinden de görüleceği gibi, fırsat maliyeti bir açıdan da olasılıklara, şansa veya seçimlere bağlı olabileceği gibi bir açıdan da mevduat faizi gibi hesaplanabilir değerlere de dayanabilmektedir.
Firma, bu üretimi yaptığında maliyetler veya performans değişebilir böylelikle fırsat maliyeti zamanla da ortaya çıkabilmektedir.
“Finans Piyasası, Sermaye Piyasası ve Para Piyasası Nedir?”