100 Kasa Hesabı
100 Kasa Hesabı, bir işletmede nakit hareketlerinin takip edildiği hesaptır. Dönen Varlıklar Ana Hesap Grubunun (1) Hazır Değerler Grubunda(10) yer alır.
100 Kasa Hesabı İşleyişi
- Kasada, nakit giriş çıkışları Türk Lirası cinsinden yapılır.
- Yabancı para hareketlerinde, yabancı paranın o günkü Merkez Bankası Efektif Döviz alış kuru üzerinden TL karşılığı kayıtlara alınır.
- Nakit girişleri, hesabın borcuna; nakit çıkışları hesabın alacak tarafına kaydedilir.
- Kasada ne kadar nakit varsa ancak o kadar çıkış yapılabilir; bu nedenle Kasa hiç bir zaman alacak bakiye vermez
- Kasa için Dönem sonlarında envanter ve değerleme işlemlerine tabi tutulur.
- Envanter işlemi ile kasa noksan veya fazlalıkları gerekli bilanço hesaplarına aktarılırken, değerleme işlemi ile kasada bulunan döviz cinsinden tutarlar gerçek değerlerine çevrilir.
- Envanter işlemi yapılış dönemi, işletmelerin yapıları ve ihtiyaçlarına göre belirlenir.
- İşletmenin Döviz cinsinden nakitleri ayrıca Nazım hesaplarda da takip edilir.
İşletmeler bünyesinde yer alan farklı hesaplar için, 100 Kasa hesabının altında ayrı ayrı alt hesaplar açmalıdır.
• 100.001 TL Kasa Hesabı
• 100.002 Dolar Kasa Hesabı
• 100.003 Euro Kasa Hesabı
100 Kasa Hesabı Borç Tarafına Yazılan işlemler
Kasa Hesabının borç tarafına yazılan işlemler, kasa bakiyesini arttırmaktadır.
• İşletmeye gelen döviz veya TL nakit girişleri.
• İşletme ortakları tarafından kasaya koyulan nakit paralar
• İşletmenin banka hesabından kasaya nakit para girişi
• Peşin bedelle yapılan mal satışları.
• Kasada bulunan döviz cinsi paraların dönem sonunda değer kazanması.
İşlemleri, kasa hesabının borç tarafına yazılması gereken işlemlerdir.
100 Kasa Hesabı Alacak Tarafına Yazılan işlemler
Kasa Hesabının alacak tarafına yazılan işlemler, kasa bakiyesini azaltmaktadır.
• İşletmenin peşin mal alışları.
• İşletme ortakları tarafından kasadan alınan nakit paralar
• İşletme tarafından banka mevduat hesabına nakit para aktarması.
• İşletmenin senetli borcunu nakden ödemesi.
• Kasada bulunan döviz cinsi paraların dönem sonunda değer kaybetmesi.
100 Kasa Hesabı Örnek Uygulamalar
Kasa hesabında yapılabilecek muhasebe kayıtları ile ilgili örnek muhasebe kayıtlarını aşağıdaki sorular üzerinden inceleyebilirsiniz.
Peşin Bedelle Yapılan Mal Satışları
A işletmesi peşin bedelle KDV dahil 37.800 TL’ lik mal satışı yapmıştır. (KDV oranı %8)
|
B |
A |
||
|
100.Kasa Hesabı |
37.800 |
||
|
600.Yurtiçi Satışlar |
35.000 |
||
|
391.Hesaplanan KDV |
2.800 |
İşletmenin hesabına nakit para girişi olduğu için 100 Kasa Hesabı borçlandırılmıştır.
İşletme için bir de satış geliri elde edildiği için Gelir tablosu hesabı olan 600 Yurtiçi satışlar hesabı da KDV hariç olarak alacaklandırılmış ve KDV kısmı da ilgili hesapta alacaklı olarak izlenmiştir.
Banka Hesabından Kasaya Para Gönderimi
İşletme, banka hesabında bulunan 10.000 TL ‘yi nakden çekerek kasasına aktarmıştır.
|
B |
A |
||
|
100.Kasa Hesabı |
10.000 |
||
|
102.Bankalar Hesabı |
10.000 |
Bu kayıtta işletme banka hesabındaki parayı çektiği için aktif karakterli 102 Bankalar Hesabı azalmış ve alacaklandırılmıştır.
İşletme kasasına para girişi olduğu içinde yine aktif karakterli bir hesap olan 100 Kasa Hesabı artmış ve borçlandırılmıştır.
Peşin Bedelle İşletmeye Mal Alışı
İşletme, tedarikçisinden KDV hariç 8.500 TL bedelli peşin mal almıştır. (KDV oranı %8)
|
B |
A |
||
|
153.Ticari Mallar Hesabı |
8.500 |
||
| 191.İndirilecek KDV |
|
680 |
|
|
100.Kasa Hesabı |
9.180 |
İşletme, mal aldığı için 153 Ticari Mallar hesabı artmış ve ödenen-ödenecek KDV kısmı ile beraber borçlandırılmıştır.
Mal alışı peşin olarak yapıldığı için de 100 Kasa hesabı azalmış, alacaklandırılmıştır.
Senetli Borcun Nakden Ödenmesi
A işletmesi, B işletmesine olan 32.500 TL’ lik senetli borcunu nakden ödemiştir.
|
B |
A |
||
|
321.Borç Senetleri Hesabı |
32.500 |
||
|
100.Kasa Hesabı |
32.500 |
İşletme, senetli borcunu ödediği için pasif karakterli bir kaynak hesabı olan 321 Borç Senetleri hesabı azalmış ve borçlandırılmıştır.
Senet ödemesi nakden gerçekleştiği için de kasa hesabı azalmış ve alacaklandırılmıştır.
Kasadaki Yabancı Paraların Değerleme İşlemleri
- Yabancı paralar kasa hesabının altında yardımcı hesaplarda izlenir.
- Kasaya giren yabancı paralar işlem tarihindeki merkez bankası efektif döviz alış kuru ile yardımcı hesabın borcuna kaydedilir.
- Kasadan çıkan yabancı paralar ise giriş tarihindeki kur ile yardımcı hesabın alacağında izlenir.
- Kasaya giren yabancı paranın değeri, paranın çıkış tarihinde yükselir ise aradaki fark 646 Kambiyo Karları hesabının alacak kısmına kaydedilir.
- Ancak,çıkış tarihinde yabancı paranın değeri düşer ise 656 Kambiyo Zararları hesabının borç kısmına kaydedilir.
- Dönem sonu işlemlerinde, Kur kaynaklı artışlar 646 Kambiyo Karları, azalışlar 656 Kambiyo Zararları hesaplarına kaydedilir.
Kasadaki Yabancı Paraların Değerleme İşlemleri Örnek Uygulamalar
Şimdi de kasa hesabındaki yabancı paraların kayıtları ve değerlemesi ile ilgili örnek uygulamaları inceleyelim.
Yabancı Para Alış-Satış işlemi
A işletmesi 01.08.2020 tarihinde 10.000 usd satın almıştır. 30.11.2020 tarihinde ise Dolar hesabındaki paranın 7.000 USD’ lik kısmını satmıştır.
(01.08.2020 tarihinde 1$ = 8,30 TL – 30.11.2020 tarihinde 1$ = 9 TL)
- (01.08.2020 ) 10.000 * 8,30 = 83.000 TL (Döviz alış)
- (01.08.2021) 7.000 * 8,30 = 58.100 TL (Döviz satışı, alış tarihinde değer)
- (30.11.2020 ) 7.000 * 9,00 = 63.000 TL (Döviz satış tarihi değeri)
- (Olumlu Fark ) 63.000 – 58.100 = 4.900 TL (Alış-satış farkı)
-
01.08.2020 Yabancı Para Alışı
|
B |
A |
||
|
100.Kasa Hesabı 100.02.USD Kasa Hesabı |
83.000 |
||
|
100.Kasa Hesabı 100.01.TL Kasa Hesabı |
83.000 |
-
30.11.2020 Yabancı Para Satışı
|
B |
A |
||
|
100.Kasa Hesabı 100.01.TL Kasa Hesabı |
63.000 |
||
|
100.Kasa Hesabı 100.02.USD Kasa Hesabı |
58.100 |
||
|
646.Kambiyo Karları |
4.900 |
Bu kayıtta işletme 1$ = 8,30 TL kuru ile yabancı para almıştır, bu durumda da TL kasasındaki para azalmış ve alacaklandırılmış, dolar kasası artmış ve borçlandırılmıştır.
Daha sonra kayda alınan yabancı paranın bir kısmı 1$ = 9 TL kuru ile satılmış, ancak alış tarihindeki kur üzerinden yabancı para kasası alacaklandırılmış, aynı tutarla TL kasa hesabı da artarak borçlandırılmıştır.
Alış ve satış arasında oluşan olumlu fark da 646 Kambiyo karları hesabının alacak kısmına kaydedilmiştir.
Satıcılara Olan Borcun Döviz İle Ödenmesi
A işletmesi, 27.000 TL borcu için 15.03.2020 tarihinde kasa hesabının yardımcı hesabına kaydettiği 2.500 Euro’ yu 30.06.2020 tarihinde B işletmesine vermiş ve kalan tutarı da bankadan ödemiştir.
(15.03.2020 tarihinde 1€ = 9,50 TL; 30.06.2020 tarihinde 1€ = 8,00 TL)
- (15.03.2020) 2.500 * 9,50 = 23.750 TL
- (30.06.2020 ) 2.500 * 8,00 = 20.000 TL
- (Aradaki olumsuz fark ) 23.750– 20.000 = 3.750 TL
|
B |
A |
||
|
320.Satıcılar Hesabı |
27.000 |
||
|
656.Kambiyo Zararı |
3.750 |
||
|
100.Kasa Hesabı 100.03.Euro Kasa Hesabı |
23.750 |
||
|
102.Bankalar Hesabı |
7.000 |
Bu kayıtta işletme carisine olan borcu ödemek için yabancı para kasasında kayıtlı tarihindeki değeri olan 23.750 TL’ yi verip kalanı içinde banka hesabından 3.250 TL ödeme yapmayı planlamaktadır.
Ancak ödeme tarihinde yabancı paranın değeri 20.000 TL’ ye düşmüştür. Yabancı paranın alış ve satış tarihindeki değer azalış tutarı 656 Kambiyo zararları hesabının borç kısmına kaydedilmiş ve yabancı para kasası alış tarihindeki değeri olan 23.750 TL azalarak alacaklandırılmıştır.
Kalan ödeme tutarı da artmış, 7.000 TL olarak 102 Bankalar hesabından yapıldığı için hesap azalmış ve alacaklandırılmıştır.
Dönem Sonu Döviz Değerleme İşlemleri
A işletmesinin dönem sonunda kasasında 01.05.2021 tarihinde kayıtlara girmiş 1.000 USD ve 05.07.2021 tarihinde kayıtlara girmiş 1.500 Rus Rublesi nakit para bulunmaktadır.
- 01.05.2021 Dolar Kuru, 1 USD = 10 TL
- 05.07.2021 Ruble Döviz Kuru, 1 RB = 0,9 TL
Dönem Sonunda ( 31.12.2021) ise, 1 USD = 12 TL, 1 RB = 0,7 TL olmuştur.
Bu durumda 01.05.2021 tarihinde işletme kasasında,
- 1.000 * 10 = 10.000 TL
- 1.500 * 0,9 = 1.350 TL
31.12.2021 Dönem sonunda ise,
- 1.000 * 12 = 12.000 TL
- 1.500 * 0,7 = 1.050 TL bulunmaktadır.
Bu durumda işletme,
- Dolardan, 2.000 TL (12.000 – 10.000) kar,
- Rubleden ise 300 TL( 1.350 – 1.050 ) zarar etmiştir.
Kasa Hesabı Envanter İşlemleri
Kasa Envanter işlemi, defter tutan gerçek veya tüzel kişilerin kasa hesabı (muhasebe kaydı olarak) borç kalanı ile kasanın fiili sayımı sonucu çıkan paranın karşılaştırılması işlemidir.
- Kasa hesabı kaydı ile fiili sayım eşit ise “Kasa Denkliği”; eğer sayım sonucu fiili kasa mevcudu, kayıttaki Kasa hesabı borç kalanından yüksek ise “Sayım Fazlası”; eksik ise “Sayım Noksanı” denilmektedir.
- Noksanlık veya fazlalık durumuna, sayım sonucu fiili kasa bakiyesi baz alınarak karar verilir.
Kasa Fazlalık Sebepleri
Aşağıdaki durumlarda “Kasa Fazlalığı” görülebilir,
• Tahsilat kaydının yapılmamış veya eksik yapılmış olması.
• Olması gerekenden fazla tutarda tahsilat yapılması.
• Nakden yapılacak ödemenin eksik yapılması.
• Yapılan peşin ödemenin kasa hesabı muhasebe kaydına fazla yazılması.
Kasa Noksanlık Sebepleri
Aşağıdaki durumlarda “Kasa Noksanlığı” görülebilir.
• Ödemenin, muhasebe kaydının unutulması veya eksik kaydedilmesi.
• Peşin ödemenin olması gerekenden fazla yapılması.
• Tahsilat muhasebe kaydının fazla yapılmış olması.
• Tahsilatın olması gerekenden eksik yapılması.
• Sorumlu kişinin kasadan para almış olması durumu.
Kasa Farklarında Yapılacak Muhasebe Kayıtları
Tek düzen hesap planı çerçevesinde, kasa farklarının muhasebe kayıtlarında, aşağıdaki hesaplar kullanılmaktadır.
- 100.Kasa
- 197.Sayım ve Tesellüm Noksanları
- 397.Sayım ve Tesellüm Fazlaları
- 679. Diğer Olağan Dışı Gelir ve Karlar
- 689. Diğer Olağan Dışı Gider ve Zararlar (-)
Eğer kasa noksanlık veya fazlalığı aynı gün içerisinde tespit edilemez ise,
- Sebep bulunana kadar, fazlalık durumunda 397 Sayım ve tesellüm fazlalığı hesabı alacaklı ve karşılığında 100 Kasa Hesabı borçlandırılır.
- Noksanlık durumunda ise 197 Sayım ve Tesellüm noksanları hesabı borçlu ve karşılığında 100 Kasa hesabı da alacaklandırılmaktadır.
- Bu tür düzeltme kayıtları sonucunda kasa hesabı fiili durumu ile eşit hale gelmektedir.
Ancak, kasada noksanlık veya fazlalık var ise ve sebebi o gün tespit edilirse,
- 197 Sayım ve Tesellüm noksanları hesabı veya 397 Sayım ve tesellüm fazlalığı hesaplarının kullanılmasına ihtiyaç kalmamaktadır.
- Bulunan nedene göre gerekli hesapla kasa hesabı kapatılır.
- Örneğin gün içinde kasada noksanlık olduğu tespit edildi. Ancak aynı gün içinde bu noksanlığın, cariye yapılan ödeme kaydının tutulmamasından kaynaklı olduğu anlaşılmıştır.
- Bu durumda yapılacak olan kayıt 100 kasa hesabı, ödeme yapılmasından kaynaklı azaldığı için alacaklandırılırken karşılığında 320 Satıcılar hesabı da ödemesi yapıldığı ve azaldığı için borçlandırılmaktadır.
197 veya 397 hesaplarına kaydedilen fakların daha sonra tespit edilmesi durumunda,
- Bu hesaplardaki tutarlar kapatılarak, fazlalık veya noksanlığın nedeni olan hesaplara aktarılmalıdır.
197 veya 397 hesaplarına kaydedilen fakların dönem sonunda tespit edilememiş olması durumunda,
- 397 deki fazlalık yaratan tutar 679. Diğer Olağan Dışı Gelir ve Karlar
- 197. deki noksanlıklar, 689. Diğer Olağan Dışı Gider ve Zararlar(-) hesaplarına aktarılır.
Kasa Farkları (Envanteri ) Örnek Uygulamalar
Kasa hesabında yapılabilecek örnek muhasebe kayıtlarını aşağıdaki sorular üzerinden inceleyebilirsiniz.
Kasa Fazlalığının Sebebinin Aynı Gün İçerisinde Bulunması
A İşletmesinin kasa hesabı borç kalanı 12.500 TL’ dir. Aynı gün içinde yapılan sayımda ise kasada 13.000 TL olduğu tespit edilmiştir. Aynı gün içerisinde farkın sebebinin alacaklı olunan cariden tahsil edilen 4.500 TL’ nin kayıtlara 4.000 TL olarak işlenmiş olmasından kaynaklı olduğu anlaşılmıştır.
Kasa borç bakiyesi ve fiili kasa hesabı farkı: 13.000 – 12.500 = 500 TL (Sayım sonucu fiili kasada 500 TL fazlalık bulunmuştur.)
İşletmenin Düzeltme kayıtları aşağıdaki şekilde yapılmalıdır.
|
B |
A |
||
|
100.Kasa Hesabı |
500 |
||
|
120.Alıcılar Hesabı |
500 |
Kayıtta da görüldüğü üzere Kasa hesabı kaydındaki 500 TL eksikliğin kapatılması için Kasa hesabı 500 TL arttırılarak borçlandırılmış ve eksik kayda alınan cari alacak da azaldığı için alacaklandırılmıştır.
Bu şekilde kasa hesabı fiili durumu ile denk duruma getirilmiştir.
Kasa Noksanlığı Sebebinin Aynı Gün İçerisinde Bulunması
A işletmesinin kasa hesabının borç toplamı 8.500 TL, alacak toplamı ise 4.200 TL’ dir. Yapılan sayım sonucunda ise kasada 3.300 TL olduğu tespit edilmiştir.
Kasa hesabının muhasebe kaydı T çizerek de aşağıdaki gibi gösterilebilir.
| BORÇ | 100 KASA HESABI | ALACAK | |
8.500 |
4.200 |
||
| 4.300 | |||
Yukarıda da görüldüğü üzere, 100 Kasa hesabı 4.300 TL borç kalanı vermiştir.
Fakat fiili sayıma göre kasa bakiyesi 3.300 TL’ dir ve (4.300 – 3.300) 1.000 TL’ lik kasa noksanlığı bulunmaktadır.
Aynı gün içinde noksanlığın sebebinin, kasadan yapılan cari ödemenin kayıtlara alınmamış olduğu tespit edilmiştir.
Düzeltme kaydı da aşağıda görüldüğü gibi yapılmıştır.
|
B |
A |
||
|
320.Satıcılar Hesabı |
1.000 |
||
|
100.Kasa Hesabı |
1.000 |
Yukarıdaki düzeltme kaydına baktığımızda satıcılar hesabına ödeme yapıldığı için cari hesap ters kayıt ile kapatılmış ve kasadan para çıkışı gerçekleştiği için de Kasa hesabı azalmış bu sebeple de alacaklandırılmıştır.
Kasa Fazlalık Sebebinin Aynı Gün Tespit Edilememesi Durumu
Kasa Sayım sonucu fiili kasada fazlalık olması durumunda, kasaya para girişi olmuş ancak kayıtlara alınmamış olduğu düşünülerek, 100 Kasa hesabı arttırılarak borçlandırılırken karşılığında da fazlalığın sebebi gün sonuna kadar tespit edilemediği için 397 Sayım ve Tesellüm Fazlalığı hesabı alacaklandırılır.
A işletmesinin kasa hesabı borç kalanı 3.800 TL’ dir. Aynı gün içinde yapılan sayım sonucu kasada 4.300 TL olduğu tespit edilmiştir. Ancak araştırma sonucunda farkın sebebi bulunamamıştır.
Kasa sayımı sonucu fiili kasada 500 TL fazlalık olduğu görülmektedir.
(4.300 – 3.800 = 500 TL)
Fazlalık sebebi aynı gün bulunamadığı için yapılması gereken kayıt aşağıdaki gibidir:
|
B |
A |
||
|
100.Kasa Hesabı |
500 |
||
|
397.Sayım ve Tesellüm Fazlalığı |
500 |
Fiili kasa 500 TL fazla çıktığı ve aynı gün sebebi bulunamadığı için fiili ve muhasebe kaydı denkleştirme işlemi için Kasa hesabı 500 TL borçlandırılır, karşılığında da ilgili düzeltme hesabı alacaklandırılmıştır.
Kasa Noksanlık Sebebinin Aynı Gün İçerisinde Tespit Edilememesi Durumu
A işletmesinin kasa hesabı borç kalanı 5.000 TL’ dir. Aynı gün içinde yapılan sayım sonucu kasada 4.300 TL olduğu tespit edilmiştir. Ancak araştırma sonucunda farkın sebebi bulunamamıştır.
Bu durumda kasada fiili sayıma göre ( 5.000 – 4.300 = 700 TL) noksanlık bulunmaktadır.
Noksanlık nedeni aynı gün içerisinde bulunamadığı için aşağıdaki gibi kayıt yapılmalıdır.
|
B |
A |
||
|
197.Sayım ve Tesellüm Noksanları |
700 |
||
|
100.Kasa Hesabı |
700 |
Kasa muhasebe hesaplarında yer alan ancak fiili olarak kasada bulunmayan 700 TL, fiili ve kaydi durumun eşitlenmesi için, kasa hesabının alacak tarafına kayıt yapılarak bakiyeden düşülmüştür.
Noksanlık nedeni tespit edilemediği için de karşılığında 197. Sayım ve tesellüm Noksanları hesabı borçlandırılmıştır.
Kasa Farklarının Dönem Sonunda Tespit Edilememiş Olması Durumu
A işletmesinde daha önceden 197. Sayım Tesellüm Noksanları Hesabına kayıt yapılmış 4.000 TL tutarındaki kasa noksanı dönem sonunda tespit, edilememiştir.
|
B |
A |
||
|
689. Diğer Olağan Dışı Gider ve Zararlar (-) |
4.000 |
||
|
197.Sayım ve Tesellüm Noksanları |
4.000 |
Öncelikle, tespit edilemeyen noksanlık işletme için satış faaliyeti dışında beklenmeyen bir kayıp olacağı için, oluşan zarar 689 hesabına kayıt edilmelidir.
Kasa noksanı 4.000 TL dönem sonunda da tespit edilemediği için 689. Diğer Olağan Dışı Gider ve Zararlar hesabının borcuna yazılmıştır.
689. hesabı Pasif Düzenleyici bir hesap olduğundan dolayı borç tarafına yazılan işlemler hesap bakiyesini arttırmaktadır.
Daha önce fiili sayım sonucunda 197. hesap bakiyesinin borcunda yer alan 4.000 TL de alacak kaydı yapılarak kapatılmıştır.
A işletmesinde daha önceden 397. Sayım Teselllüm Fazlalıkları Hesabına kayıt yapılmış 7.000 TL tutarındaki kasa fazlası dönem sonunda tespit, edilememiştir.
|
B |
A |
||
|
397. Sayım ve Tesellüm Fazlalıkları |
7.000 |
||
|
679. Diğer Olağan Gelir ve Karlar |
7.000 |
Daha önce fiili sayım sonucu 7.000 kasa fazlalığının kaydedildiği 397. Sayım ve Tesellüm Fazlalıkları hesabı borçlandırılarak kapatılmıştır.
Kasada oluşan ve dönem sonu tespit edilemeyen 7.000 TL fazlalık, işletmenin satışlarından kaynaklanmayan beklenmedik bir kazanç olacağı için 679. Diğer Olağan gelir ve Karlar hesabının alacak tarafına kaydedilmiştir.