103 Verilen Çekler ve Ödeme Emirleri Hesabı
103 Verilen Çekler ve Ödeme Emirleri Hesabı (-) , işletmenin mal-hizmet karşılığı borçlu olduğu kişi veya işletmelere teslim ettiği çeklerin ve bankaya verilen ödeme emirlerinin izlendiği hesaptır.
103. Hesabı, “(-)” işaretinden de anlaşılacağı üzere düzenleyici bir hesaptır.
Konumuza geçmeden önce, sizlere düzenleyici hesaplarla ilgili kısa bir bilgi verelim.
- Düzenleyici hesaplar bulundukları hesap grubu içerinde, ters olarak çalışmaktadır.
- Yani, aktif hesaplar grubunda yer alıyorsa bir pasif hesap gibi, pasif hesap grubunda yer aldığında aktif hesap gibi hareket ederler.
- Aktif hesaplar içerisinde yer alan düzenleyici hesaplara “Aktif Düzenleyici” hesap denilmektedir.
- Pasif Hesaplar içerisinde yer alan hesaplara ise “Pasif Düzenleyici” hesap denilmektedir.
- 103. Verilen Çekler ve Ödeme hesabı da Aktif Düzenleyici bir hesaptır.
Şimdi de 103. Hesabını incelemeye devam edelim.
- İşletme tarafından bankaya iletilen çek veya ödeme emri ile fiili ödeme arasında belli bir süre olmaktadır.
- Bu nedenle, 103 hesabı için, emir ve ödeme arasında geçen bu sürede kullanılan geçici bir hesaptır da diyebiliriz.
- Ayrıca, bu hesap 102 bankalar hesabı ile ilişkili çalışmaktadır.
- Firma veya şahsa ödenmek üzere verilen çek ve ödeme emri, banka tarafından ödendiğinde işletmenin bankadaki mevduat hesabında bir azalış olur ve 102 bankalar hesabı alacaklandırılırken pasif karakterli aktif bir hesap olan 103 Verilen çekler ve ödeme emirleri hesabı da ödeme gerçekleştiği için azalarak borçlandırılmaktadır.
103 Verilen Çekler ve Ödeme Emirleri Hesabı İşleyişi
-
103 Verilen çekler ve Ödeme Emirleri Hesabı, firma tarafından düzenlenip borçlu firmaya verildiği andan ödeme gerçekleşinceye kadar olan sürede alacaklandırılır, ödeme gerçekleşince de hesap borçlandırılır.
-
Bu hesap alacak kalanı vermektedir.
-
Hesabın alacak kalanı vermesi verilen çekin veya bankaya verilen ödeme emrinin henüz gerçekleşmediğini göstermektedir.
-
İşletme tarafından verilen çekler, üzerinde yazılı değer ile Türk Lirası cinsinden kayda alınır.
-
Döviz cinsinden verilen çekler, kur artışından değerlenmiş olur ise verilen çekler artmış olur ve hesap alacaklandırılır, karşılığında 656 Kambiyo zararları hesabı borçlandırılır. Ancak değerinde azalış olur ise hesap borçlandırılırken karşılığında 646 Kambiyo Karları hesabı alacaklandırılmaktadır.
-
Verilen vadeli çekler, 101 Alınan çeklerde de bahsedildiği gibi özün önceliği kavramı gereğince 103 Verilen çekler ve Ödeme Emirleri hesabından ziyade 321 Borç senetleri hesabında izlenmesi daha uygundur.
103 Verilen Çekler ve Ödeme Emirleri Hesabı Borç Tarafına Yazılan işlemler
Banka tarafından emir verilen ödemenin veya keşide edilen çekin ödenmesi.
103 Verilen Çekler ve Ödeme Emirleri Hesabı Alacak Tarafına Yazılan işlemler
İşletme tarafından borçlu olduğu firmaya çek vermesi (keşide etmesi)
Bankaya verilen ödeme, virman veya havale talimatları.
103 Verilen Çekler ve Ödeme Emirleri Hesabı Örnek Sorular
Verilen Çekler ve Ödeme Emirleri hesabında yapılabilecek muhasebe kayıtları ile ilgili yapılabilecek örnek muhasebe kayıtlarını aşağıdaki sorular üzerinden inceleyebilirsiniz.
Alınan Mal Karşılığında Çek Verilmesi
A işletmesi, B işletmesinden almış olduğu mal karşılığı KDV hariç 27.000 TL’ lik banka mevduat hesabından ödenmek üzere çek keşide etmiştir. (KDV Oranı %8)
B | A | ||
153.TİCARİ MALLAR | 25.000 | ||
191.İNDİRİLECEK KDV | 2.000 | ||
103.VERİLEN ÇEKLER VE ÖDEME EMİRLERİ(-) | 27.000 | ||
|
|
Verilen kayıtta ticari mal alındığı için 153 Ticari Mallar hesabı artmış ve borçlandırılmıştır. Alınan malın KDV’ si de oluştuğu için ödenen KDV artmıştır, ve borçlandırılmıştır.
İşletme tarafından alınan mal karşılığı B firmasına çek verilmiştir.
Pasif karakterli aktif düzenleyici bir hesap olan 103 Verilen Çekler ve Ödeme Emirleri hesabı artmış ve alacak tarafına kaydedilmiştir.
Keşide Edilen Çekin Banka Tarafından Ödenmesi
A işletmesi daha önce B işletmesine verdiği 27.000 TL’ lik çekin ödemesinin banka tarafından gerçekleştirilmesi.
B | A | ||
103.VERİLEN ÇEKLER VE ÖDEME EMİRLERİ(-) | 27.000 | ||
102.BANKALAR | 27.000 |
Daha önce alınan mal karşılığı verilen çekin banka tarafından ödenmesi ile 102 Bankalar hesabı azalmış ve alacaklandırılmıştır.
Karşılığında da çek ödemesi gerçekleştiği için 103 Verilen Çekler ve Ödeme Emirleri hesabı da azaldığı için borçlandırılmıştır.
Cari Borca Karşılık Bankaya Ödeme Emri Verilmesi
A işletmesi, satıcısına olan 3.500 TL lik borcuna karşılık Ziraat Bankası vadesiz mevduat hesabına havale talimatı geçmiştir.
B | A | ||
102.BANKALAR | 3.500 | ||
103.VERİLEN ÇEKLER VE ÖDEME EMİRLERİ(-) | 3.500 |
Satıcıya olan borç karşılığında bankaya ödeme emri verilmesi ile satıcılar hesabı azalmıştır ve pasif karakterli bir hesap olan 320 Satıcılar hesabı borçlandırılmıştır.
Verilen ödeme talimatı ile de 103 Verilen Çekler ve ödeme Emirleri hesabı da artarak alacaklandırılmıştır.
Bankaya verilen Ödeme Emrinin Yerine Getirilmesi
A işletmesi satıcısına olan cari borcuna karşılık Ziraat Bank vadesiz mevzuat hesabına vermiş olduğu 3.500 TL lik havale emrinin gerçekleşmesi ve yapılan havale sonucunda ortaya çıkan 25 TL lik havale masrafını da emri veren işletmenin banka hesabından çekmiştir.
B | A | ||
103.VERİLEN ÇEKLER VE ÖDEME EMİRLERİ(-) | 3.500 | ||
770.GENEL YÖNETİM GİDERLERİ | 25 | ||
102.BANKALAR HESABI | 3.525 | ||
|
|
İşletme tarafından bankaya verilen ödeme emri yerine getirildiği için 102 Bankalar Hesabı alacaklandırılmış, ödeme emri gerçekleştiği için de 103 Verilen Çekler ve Ödeme Emirleri Hesabı da azalarak borçlandırılmıştır.
Havale emri banka tarafından yerine getirilirken oluşan 25 TL’ lik gider de 770 Genel Yönetim Giderleri hesabında borçlu olarak izlenmiştir.
Döviz Cinsinden verilen Çeklerin Kur Karı veya Zararı işlemleri
Dönem sonlarında işletme hesabından çıkan çeklerin gerçek değerlerinin bulunması işlemleri sonucunda ya da döviz cinsinden çeklerin ödenmesi esnasında, kurun değişmesi sonucu zarar veya kar oluşabilir.
Bu gibi durumları aşağıdaki örneklerde inceleyelim.
İşletmenin, borcuna karşılık verdiği ve 1 $ = 8,50 TL’den kayda alınmıştır.
7.500 $ tutarında çek bulunmaktadır.
Dönem Sonunda Dolar kuru 1$ = 7,30 TL ‘dir.
İşletme tarafından verilen çekin yani borcunun değeri ilk başta 7.500 * 8,50 = 63.750 TL iken dönem sonunda kurun düşmesi ile çekin değeri 7.500 * 7,30 = 54.750 TL olmuştur ve bu durumda da işletmenin çek ödeme borcu 63.750 – 54.750 = 9.000 TL azalmıştır.
B | A | ||
103.VERİLEN ÇEKLER VE ÖDEME EMİRLERİ(-) | 9.000 | ||
646.KAMBİYO KARI | 9.000 |
Kayıtta da görüldüğü üzere çek ödeme borcu azaldığı için 103 Verilen Çekler ve Ödeme Emirleri Hesabı borçlu kaydedilmiş. İşletmenin Döviz değer düşüklüğünden kaynaklı borcu azaldığı için bir kar oluşur ve 646 Kambiyo Karları hesabı alacaklandırılmıştır.
Yukarıdaki örnekte, TL değeri döviz kuru kaynaklı 54.750 TL ye düşen çekin ödenme tarihinde 1 $ = 9 TL olması durumu.
Dönem sonundaki değerleme sonucu 7.500 * 7,30 = 54.750 TL olan çekin ödeme tarihinde 7.500 * 9 = 67.500 TL olması durumunda çekin, ödeme tutarı dönem sonuna göre artmakta ve işletme için döviz kaynaklı zarar oluşmaktadır.
B | A | ||
103.VERİLEN ÇEKLER VE ÖDEME EMİRLERİ(-) | 54.750 | ||
656. KAMBİYO ZARARI(-) | 12.750 | ||
102.BANKALAR HESABI | 67.500 | ||
|
|
İşletme verilen çekin ödenmesi 103 Verilen Çekler ve Ödeme Emirleri Hesabı borçlandırılmıştır.
Döviz kurunun yükselmesi ile (9 – 7,30) * 7.500 = 12.750 TL kadar işletmenin çek ödeme borcu arttığı için bir zarar oluşmuş ve 656 Kambiyo Zararları hesabı borçlandırılmıştır.
Bunların karşılığında da ödeme banka hesabından gerçekleştiği için ödeme tarihindeki kur üzerinden 102 Bankalar Hesabı alacalandırılmıştır.
