İş Sözleşmesinin Sona Ermesi
- 27 Şubat 2021
- 2534 Kez Okundu
İş sözleşmesinin sona ermesi ve iş sözleşmesini sona erdiren nedenleri, ilgili Yargıtay kararları ile destekleyerek bu yazımızda sizlere sunacağız.
İş sözleşmesi sürekli edimli bir sözleşmedir. Bu nedenle, işin devamı süresince işçi ve işveren arasında anlaşmazlıklar oluşması veya sözleşmenin devamlılığını etkileyebilecek olguların meydana gelmesi her zaman ihtimal dahilindedir.
Ayrıca, Sosyal hayat ve teknolojideki değişimler, işyerinin koşulları, işçilere verilen görevlerdeki değişiklikler, işçinin ve işverenin davranışları, istihdam yapısı, iş sözleşmesinin sürdürüldüğü süreçte sözleşmenin devamlılığını etkilemektedir.
Sözleşme özgürlüğü ve kişilik haklarının engellenmemesi adına sözleşmeler, belirsiz süreli olsalar dahi taraflara ömür boyu sürmesi zorunluluğunu yükleyemez.
Bu nedenle, iş sözleşmesinin feshi konusu, mevzuatta ayrıntılı bir biçimde yer almaktadır.
İş Sözleşmesini Sona Erdiren Nedenler
İşçinin veya İşverenin Ölümü İle İş Sözleşmesinin Sona Ermesi
- İşçi ölümü ile iş sözleşmesi sona ermektedir.
- İşçinin, sözleşme ve kanunlardan doğan tüm hakları mirasçılarına intikal olmaktadır.
- Mirasçılar, kıdem tazminatı ve diğer ücret alacaklarını dava yoluyla alma hakkına sahiptir.
- İşverenin kişiliği esas alınan sözleşmelerde, işverenin ölümü ile sözleşme sona ermektedir.
- Örneğin, yaşlı bir kişinin kendi ihtiyaçlarının giderilmesi için bir işçi ile anlaşma yapması durumunda, işverenin ölümü ile sözleşme sona ermektedir.
- Fakat, yapılan sözleşmede işverenin kişiliği önemli değil ise işverenin ölümü sonrasında, iş sözleşmesi sona ermez ve işçinin iş yapma borcu mirascılara karşı devam eder.
Tarafların Anlaşması (İkale)
İş sözleşmesinin sona ermesi tarafların anlaşması (ikale) yoluyla gerçekleşebilir.
- Belirli veya belirsiz süreli iş sözleşmeleri, tarafların karşılıklı anlaşmaları ile her zaman sona erebilir.
- Sözleşmenin feshi için tarafların anlaşmasına ikale denir.
- Kanun’da böyle bir anlaşma tanımı bulunmamasına rağmen, bu tür anlaşmaların yapılabileceğine dair emsal teşkil eden Yargıtay kararları bulunmaktadır.
- İkale anlaşması, sözleşme niteliğindedir.
- Bu nedenle, tarafların serbest iradelerine dayanmalıdır.
- Borçlar Hukuku’ndaki icap ve icabın kabulüne ilişkin esaslara uygun olarak yapılmalıdır.
- İkale icabı, işveren tarafından yapılmış ise, işçiye kanuni alacaklarına ek olarak bir menfaat de sağlamalıdır.
- Eğer, yapılacak sözleşme işçiye, ilaveten bir menfaat sağlamıyorsa, iş sözleşmesinin ilake ile sona erdiğinden bahsedemeyiz.
- Ayrıca, İşçinin, ikale sözleşmesini irade fesatı ile imzaladığını idaa etmesi durumunda, işçi bu durumu ispat etmekle yükümlüdür.
“İkale, koşullara uygun olarak yapılmışsa, işçi işe iade davası açamayacağı gibi, kıdem ve ihbar tazminatı gibi iş akdinin feshi sonucu doğan haklarını da işverenden isteyemez.”
22.HD, 01.06.2012 Tarih, 2012/9013 Esas, 2012/12703 Karar.)
“İkale sözleşmesinde, feshe bağlı hakların ödeneceğine dair kayıt yer alıyor ise bu kayıt geçerli sayılır.”
9.HD , 11.03.2014 tarih, 2014/13178 Esas, 2014/7774 Karar.)
Belirli Sürenin Dolması ile İş Sözleşmesinin Sona Ermesi
- Belirli süreli iş sözleşmelerinde, belirlenen sürenin dolmasıyla herhangi bir ihbar veya bildirime gerek olmadan sözleşmeler kendiliğinden sona ermektedir.
- Ayrıca, sözleşmelerin süresi belirlenmiş bir işin yapılması veya olgunun gelişmesine bağlı ise; işin tamamlanması veya olgunun ortaya çıkması ile yine sözleşme sona ermektedir.
Gazetenin Yayını Durdurması
- 5953 Sayılı Basın İş Kanunu 17. Md. e göre gazete yayınının durdurulması halinde gazeteci ücretini almaya 2 ay süre ile devam eder
- 2. ayın sonunda ise sözleşme kendiliğinden sona erer ve işveren tarafından gazetecinin kıdem tazminatı ödenir.
Geminin Türk Bayrağını Kaybedecek Şekilde Satılması
Denizlerde, göllerde ve akarsularda Türk bayrağını taşıyarak, “yüz ve daha yukarı grostonilatoluk gemiler” olarak kapsamı tanımlanmış deniz taşıtlarında geçerli olan iş ilişkileri Deniz İş hukuku’nda düzenlenmektedir.
Söz konusu Gemilerin Türk Bayrağından ayrılması hallerinde iş akti kendiliğinden sona ermektedir.
İş Sözleşmesinin Geçersizliği ve Butlanı
İş sözleşmesinin geçersizliği hususunda, Borçlar Hukuku’ndaki butlan ve irade fesatına neden olan hata, hile, korkutma ve gabin durumlarına ilişkin hükümler uygulanır.
- Henüz başlamamış olan iş sözleşmelerinde sözleşmenin geçersiz olduğuna dair beyan, sözleşmeyi başlangıcından itibaren geçersiz hale getirmektedir.
- Ancak, bazı durumlarda sözleşmenin butlan veya iptalini beyandan itibaren uygulamak hakkaniyet açısından daha uygundur.
- Çünkü, başından itibaren geçersiz olabilecek sözleşmeler işçinin Sosyal Güvenlik açısından haklarını ortadan kaldırabilir.
- Bu durumu bir örnekle açıklayalım, (18.06.1958 20/9 EK. Yargıtay İçtihadı Birleştime Kararı)
- Yaşı veya kadın oluşu gibi sebeplerle, işin niteliği ve çalışma yasağının bulunması durumunda ve işçinin bu işlerle çalışması halinde bu kişinin işçi sayılıp Sosyal Güvenlik Haklarından yararlanması gerektiği kabul edilmiştir.
Fesih İş Sözleşmesinin Sona Ermesi
Hukuka uygun bir biçimde yapılmış iş sözleşmelerinin,
- Kanunda belirtilen nedenlerin gerçekleşerek,
- İşçi veya işveren tarafından,
- İleriye etkili sonuç doğurmak üzere,
- Bildirim süresiyle veya derhal sona erdirilerek,
Bozucu yenilik doğurucu irade açıklamasıyla sona erdirilmesi fesih olarak tanımlanmaktadır.
- İş Kanunu’nda fesih için bir şekil şartı öngörülmemiştir.
- Böylelikle, yazılı veya sözlü yapılan fesih geçerlidir.
- Ayrıca, fesih yazılı veya sözlü olabileceği gibi davranışlar ile de örtülü olarak ifade edilmesi ile de geçerlilik kazanabilmektedir.
- Örneğin, habersiz veya izinsiz olarak işe gelmeme davranışı fesih sayılabilir.