Sürekli Envanter Yöntemi

• 9 Eylül 2023
• 0
• 1037 Kez Okundu

Sürekli envanter yöntemi, stok hareketlerinin izlenmesinde kullanılan yöntemlerden biridir.

Sürekli envanter yöntemi ile yapılan her satış işleminden sonra satılan malın maliyetinin daha kolay hesaplanabildiği çok çeşit ürünü olmayan ancak yüksek fiyatlı ürünler satan veya üreten işletmeler tarafından kullanılmaktadır.

Sürekli envanter yöntemi, aralıksız veya devamlı envanter yöntemi olarak da bilinir.

• Bu yöntemde ticari mallar hesabı borç kalanı dönem sonu stok mevcudunu göstermektedir.

• Çünkü yapılan her mal satışı sonrası çıkışı yapılan malın maliyet kaydı da yapılmakta yani satış sonucu satılan mal alış bedeli ile (maliyet bedeli) ticari mallar hesabı alacaklandırılmaktadır.

• Aynı zamanda satış iadesi olması durumunda da maliyet iptali kaydı yapılmakta ve ticari mallar hesabı malın alış bedeli ile (maliyet bedeli) borçlandırılmaktadır.

• Böyle olunca da dönem içinde dahi ticari mallar hesabı kalanı, yani dönem sonu mal mevcudu envanter işlemlerini beklemeksizin öğrenilebilmektedir.

• Ayrıca, brüt satış karının hesaplanabilmesi de her an olabilmektedir.

• Çünkü, dönem içinde satış hasılatı (yurtiçi satışlar), satış indirimleri (satış iade, satış iskonto ve diğer indirimler) ve satılan malın maliyeti hesaplarda görülebilmektedir.

• Ayrıca bu yöntemde dönem içinde oluşabilecek çalınma, fire veya mal teslim etmelerinden kaynaklı stok kayıplarının tespiti yapılabilecektir.

Sürekli Envanter Yönteminde Stoklara ilişkin işlemlerin Yevmiye Kayıtları

Aralıklı envanter yönteminde, (Dönem Başı Stok + Alış Giderleri) ticari mallar hesabının borç kısmında izlenirken, (Alış iade + Alış iskontoları) hesabın alacak kısmına kaydedilmektedir.

Satış İşlemi

Sürekli envanter yöntemini uygulayan işletmelerde dönem içinde yapılan satışların hem hasılat kaydı hem de satış maliyet kaydı yapılmaktadır.

• Satış hasılat kaydında, bir gelir hesabı olan “600 Yurtiçi Satışlar Hesabı” ve tahsil edilen veya edilecek olan kdv “391 hesaplanan KDV” hesabı alacaklandırılmaktadır.

• Karşılığında da tahsilatın nasıl yapıldığına göre (nakit, veresiye, çek veya senet karşılığı) ilgili hesabın borç tarafına yazılır.

• Ayrıca, satış ile mal çıkışı gerçekleştiği için “153 Ticari Mallar Hesabı” satışı yapılan malın alış maliyeti ile alacaklandırılmakta, karşılığında ise “621 Satılan Ticari Mal Maliyeti” hesabı borçlandırılmaktadır. Bu da aralıklı envanter yöntemi ile arasındaki en önemli farkı oluşturmaktadır.

Satış Giderleri

Mal satışı esnasında oluşabilecek tüm giderler yani malın müşteriye teslimi sırasındaki giderler örneğin; hamaliye, nakliye vb. satışı yapan işletme için bir satış gideri olmakta,

• 760 Pazarlama Satış Dağıtım Giderleri + ödenen veya ödenecek olan KDV “191 İndirilecek KDV” borcuna kaydedilmektedir.

Satıştan İadeler

Sürekli envanter yöntemi ile satışı yapılan malın iadesi durumunda,

• İlk olarak, iade alınan mal, işletmenin satış hasılatında bir düşüşe sebep olacağı “610 Satıştan İadeleri” ve “191 İndirilecek kdv” borçlandırılmakta (ancak eğer iade işlemi aynı kdv döneminde yapılıyor ise 391 hesaplanan kdv hesabı borçlandırılmaktadır), karşılığında da tahsilatın gerçekleştiğine göre ilgili hesap alacaklandırılmaktadır.

• Aynı zamanda satış iadesi ile ticari mallar kısmında bir artış gerçekleştiği için “153 Ticari Mallar” hesabı borçlandırılmakta, karşılığında da “621 Satılan Ticari Mallar Maliyeti” hesabı maliyet iptali işlemi de gereği alacaklandırılmaktadır.

Sürekli Envanter Yöntemi Örnek Uygulamalar

SORU-1

A işletmesi mal hareketlerini sürekli envanter yöntemine göre izlemektedir. İşletmenin ticari mal borç alacak durumu aşağıdaki gibidir.

İşletme, dönem içinde 44.000 TL mal satışı yapmıştır. Daha sonra satılan malların 1.100 TL lik kısmı işletmeye iade edilmiştir. Buna göre işletmenin satılan ticari mallar maliyetini, satış iadesi maliyeti ve dönem sonu mal mevcudunu hesaplayınız.

( işletme satışlarını %10 karla yapmaktadır. Ayrıca KDV dikkate alınmamaktadır.)

ÇÖZÜM: İşletme satışlarını %10 karla yapmaktadır. 44.000 TL lik satış tutarından kar marjı düşüldüğünde satılan malın maliyeti elde edilmektedir.

Ancak, bulunan bu sonuç brüt maliyeti vermektedir. Net maliyetin bulunması için, satış iadesi tutarından da kar marjı düşülmelidir.

Böylece, brüt satılan mal maliyetinden satış iade maliyeti çıkarıldığında, net satılan mal maliyeti elde edilecektir.

İşlemler şu şekilde yapılır.

Satılan ticari mal maliyeti (Brüt) = 44.000 * 100/110

                                                      =  40.000

Satıştan İade Alınan Mal Maliyeti = 1.100 * 100/110

                                                      = 1.000

Satılan ticari mallar maliyeti (net) = Satılan mal maliyeti (brüt) – iade alınan mallar maliyeti

                                                        = 40.000 – 1.000

                                                        = 39.000 Satılan ticari mallar maliyeti brüt tutarı ticari mal hesabı alacağına, iade alınan mallar maliyeti de hesabın borç kısmına kaydedilmektedir.

Bu işlemlere ilişkin yevmiye kayıtları aşağıdaki gibi olacaktır.

Satışa ilişkin yevmiye kaydı.

Satıştan İadeye ilişkin yevmiye kaydı.

Bu durumda ticari mallar hesabı “Defteri-i Kebir” ( T Cetveli ) durumu aşağıdaki şekilde olacaktır.

Ticari Mallar Borç Kalanı = Ticari Mal Borç toplamı – Ticari Mal Alacak Toplamı

                                            = 78.000 – 42.000

                                            = 36.000 TL

• Sürekli envanter yönteminde ticari mallar hesabı borç kalanı dönem sonu mal mevcudunu vermektedir.

• Bu sebeple dönem sonu mal mevcudu da 36.000 TL olmaktadır.

SORU-2

Stok hareketlerini sürekli envanter yöntemine göre izleyen A işletmesinin stoklarının durumu aşağıdaki gibidir.

İşletme satışlarını %10 kar marjı ile yapmaktadır. Bu durumda işletmenin satılan ticari mal maliyetini, alış iadelerini, alış giderlerini ve net alışlarını hesaplayınız.

ÇÖZÜM: Bir önceki, örnekte de bahsedildiği üzere yurtiçi satışlardan kar marjı düşüldüğü zaman satılan malın brüt maliyeti elde edilmektedir.

• Satış iadelerinden de aynı şekilde kar marjı düşüldüğünde iade alınan malın maliyeti elde edilmektedir.

• Son olarak da satılan malın brüt maliyetinden iade alınan malın maliyeti çıkarıldığında net satılan malların maliyetini elde etmekteyiz.

Satılan Ticari Mal Maliyeti (Brüt) = 45.100 * 100/110

                                                    =  41.000

İade Alınan Mal Maliyeti             = 2.200 * 100/110

                                                   = 2.000

Satılan Ticari Mallar Maliyeti (net) = Satılan mal maliyeti (brüt) – iade alınan mallar maliyeti

                                                             = 41.000 – 2.000

                                                             = 39.000 TL

Satılan ticari mallar maliyeti brüt tutarı ticari mal hesabı alacağına, iade alınan mallar maliyeti de hesabın borç kısmına kaydedilmektedir. Bu durumda ticari mallar hesabı durumu aşağıdaki şekilde olmaktadır.

İşletmenin alış giderleri ticari mallar hesabının borç toplamından ve alış iadesi de ticari mallar hesabının alacak toplamından yola çıkılarak bulunmuştur.

Net Alışlar = ( Dönem içi alışlar + Alış giderleri) – ( Alış iadesi + Alış iskontosu)

                    = (50.000 + 3.000) – (1.500 + 2.000) 

                    = 49.500 TL

Sürekli Envanter Yönteminde Değerleme Yöntemleri

Öncelikle, sürekli envanter yöntemini aralıklı envanter yönteminden ayıran en önemli özellik her satış sonrası hasılat kaydı ardından yapılan maliyet kaydı olmaktadır.

Aralıklı envanter yönteminde yalnızca satış sonrası hasılat kaydı yapılmakta olup maliyet kaydı ise dönem sonunda yapılmaktaydı.

Ancak bu yöntemde hasılat kaydının yanı sıra bir de her satış sonrası satılan malın maliyeti kaydı da yapılmaktadır.

1. İlk giren ilk çıkar yöntemi (FİFO: First in – First Out)
2. Son giren ilk çıkar yöntemi (LİFO: Last – First Out)
3. Ortalama maliyet yöntemi
4. Basit ortalama maliyet yöntemi
5. Hareketli ortalama maliyet yöntemi
6. Gerçek parti maliyeti yöntemi

Bu yöntemlerin açıklamaları stoklar başlığı altında yapılmış olup, burada yalnızca örneklerle açıklamaları yapılacaktır.

Sürekli Envanter Yönteminde FİFO( İlk Giren İlk Çıkar Yöntemi)

Sürekli envanter yöntemi, depoya ilk giren malın ilk önce satılacağı veya üretime gönderileceği varsayımına dayanmaktadır. Yani satılan malın maliyeti hesaplanırken öncelikle depoya ilk giren malın birim maliyeti alınır.

Sürekli Envanter FİFO Örnek Uygulama

SORU-1:

Sürekli envanter yöntemini uygulayan A işletmesinin X malına ait alış miktar ve tutarları aşağıda gösterilmiştir.

İşletme ay sonunda envanter çalışmaları yapmış olup muhasebe kayıtlarında dönem sonu stok mevcudu 1.000 adet x malı iken, fiili stok sayımında 1.100 adet x malı olduğunu tespit etmiştir.

Ayrıca, işletmenin satışlarının 750 adedi iade edilmiştir.( işletme satışlarını %10 karla yapmaktadır.)

Buna göre işletmenin dönem sonu stok maliyeti, satılan ticari mal maliyeti (net), yurtiçi satış tutarını bulunuz ve stok sayım sonucuna göre yapılacak muhasebe kaydını yapınız

Fiili

ÇÖZÜM : ( Dönem Sonu Stok Maliyeti)

İlk giren ilk çıkar yöntemi kullanıldığı için dönem sonunda stokta kalan mallar en son alınan mallardan oluşmaktadır.

Şöyle ki işletme, dönem başı elinde olan 100 adet mala ek olarak 2.500 adet mal almış ve bunun 1.600 adedini satmıştır ve geriye yani dönem sonuna 1.000 adet (2.600 – 1.600) mal kalmıştır.

Bu malında 800 adedi III. Parti maldan, 200 adedi de II. Partideki maldan oluşmaktadır.

Dönem sonu stok maliyeti = III. Partiden Stok Adedi * birim fiyat + II. Parti Stok Adedi * birim fiyat

                                                = 800 adet * 4 TL + 200 adet * 5 TL

                                                = 4.200 TL

ÇÖZÜM : ( Satılan Ticari Mal Maliyeti)

İşletme, FİFO yöntemini kullandığı için satışlarını da hep ilk alınan mallardan yapacaktır.

• İlk yapılan 350 adetlik satışın 100 adedi dönem başından, 250 adedi I. Parti alımından olacaktır.

• Bu durumda I. Parti de 250 adet mal kalmış olur.

• Daha sonra yapılan 1.250 adetlik satışın ise 250 adedi I. partiden, 1.000 adedi de II. parti alımından olacaktır.

• Bu durumda da II. Partiden 200 adet mal kalır.

Hesaplamalar, aşağıdaki şekilde yapılacaktır.

1. Satış = Dönem başı mal*birim fiyat + I. Parti alınan mal* birim fiyat

              = 100 adet * 3 TL + 250 adet * 2 TL

              = 800 TL

2. Satış = I. Parti kalan * birim fiyat + II. Parti alınan mal * birim fiyat

             = 250 adet * 2 TL + 1000 adet * 5 TL

             = 5.500 TL

Satılan Ticari Mallar Maliyeti (Brüt)  = 1. Satış + 2. Satış

                                                                = 800 + 5.500

                                                                = 6.300 TL

Yine işletme ilk giren ilk çıkar yöntemini uyguladığı için 750 adetlik satış iadesi ilk satılan mallardan gelmektedir.

Yani, 750 adetlik satış iadesinin 100 adedi dönem başından, 500 adedi I. Partiden, kalan 150 adedi de II. Parti maldan gelmektedir.

Satış İadesi Tutarı = Dönem başı mal * Birim fiyat + I. Parti mal*Birim fiyat + II. Parti mal*Birim Fiyat

                                = 100 adet * 3 TL + 500 adet * 2 TL + 150 adet * 5TL

                                = 2.050 TL

Şimdi, satılan ticari mallar maliyetinin net tutarını artık bulabiliriz.

Çünkü, net tutar için satılan malın iade maliyetinin de bilinmesi gerekiyordu.

Brüt satılan malın maliyetinden satış iade maliyeti tutarını çıkardığımızda satılan ticari mal maliyetinin net tutarını elde etmiş oluruz.

Satılan Ticari Mal Maliyeti (net) = 6.300 – 2.050

                                                         = 4.250 TL

ÇÖZÜM : ( Yurt içi Satış Tutarı)

Yurtiçi satışlar tutarı ise satılan ticari mallar maliyetinin brüt tutarından yola çıkılarak bulunmaktadır. Şöyle ki: satılan ticari mallar maliyetine işletmenin kar marjı eklendiğinde yurtiçi satışlar elde edilmektedir. (İşletme %10 karla satışlarını yapmaktadır.)

Satılan Ticari Mallar Maliyeti = STMM

Yurtiçi Satışlar tutarı = STMM (Brüt) + STMM * kar marjı veya STMM * artı kar marjı

                                     = 6.300 * 110/100 (1,10)

                                     = 6.930 TL

ÇÖZÜM : ( Fiili Stok Mevcudu Farkı )

İşletmenin dönem sonunda yapmış olduğu sayımda stok mevcudunu 1.100 adet bulmuştur.

Ancak, yapılan muhasebe kayıtlarına göre de dönem sonuna 1.000 adet mal kalmıştır.

Bu durumda işletmenin sayım sonucu stoku, kayıtlardaki stoktan 100 adet fazla göstermektedir.

Yani işletmenin sayım fazlası bulunmaktadır.

Bu fazlalık son alınan III. Parti mallardan olduğu varsayımıyla gidilirse sayım fazlası tutarı şu şekilde hesaplanır ve kayda alınır:

Sayım fazlalığı tutarı = 100 adet * III. Parti mal birim fiyatı

                                     = 100 adet* 4 TL

                                     = 400 TL

Sayım fazlalığının sebebi ortaya çıktığı için “153 Ticari Mallar” hesabı borçlanırken karşılığında “397 Sayım ve tesellüm Fazlalığı” hesabı alacaklandırılmaktadır.

“Trend Analizi Nedir?”