Engelli İşçi Hakları

• 11 Ekim 2023
• 0
• 748 Kez Okundu

Engelli işçi hakları bu günkü yazımızın konusunu oluşturmaktadır. Yazımızda, özel sektörde çalışan engelli işçilerin haklarını “4857 Sayılı İş Kanunu” çerçevesinde değerlendireceğiz.

Öncelikle, engelli kavramı tanımı yapılacak olursak; fiziksel, zihinsel, ruhsal ve duyusal yetilerinde çeşitli düzeyde kayıplarından dolayı topluma diğer bireyler ile birlikte eşit koşullarda tam ve etkin katılımını kısıtlayan tutum ve çevre koşullarından etkilenen birey olarak tanımlayabiliriz. (5378 numaralı “Engelliler Hakkında Kanun”)

Özel Sektörde Çalışan Engelli İşçi Hakları

Özel sektör bünyesinde çalışan engellilerin hakları aşağıda yer almaktadır:

Engelli İşçiye Ayrımcılık Yapılamaz

• 4857 sayılı iş kanunu’ nun “ Eşit davranma ilkesi” gereğince engellilik hali olması sebebiyle hiçbir çalışana ayrımcılık yapılamaması gereklidir.

• Engelli işçi aleyhine, ayrımcılık yapılması durumunda engelli işçinin haklı fesih ile işten ayrılma ve kıdem tazminatını ve mahrum kaldığı tüm haklarını da talep etme hakkı mevcuttur.

Engelli İşçiler Düşük Ücretle Çalıştırılamaz

• Piyasada belirlenmiş olan işçilere verilen ücret engelli işçiler için de geçerli olmalıdır.

Uygun Çalışma Koşullarının Temin Edilmesi Gereklidir.

• İşverenler tarafından engelli işçiler için uygun çalışma koşulları sağlaması ve istihdam edilen engelli işçinin sağlığının korunması için gereken önlemler alınması gerekir.

Eğitim ve Yetiştirme Hakkı

• Engelli işçilerin gerek devletin sağladığı gerek işyerinin sağlayacağı eğitim ve yetiştirme programlarından yararlanma hakkı mevcuttur.

Engelli İşçi Çalıştırma Zorunluluğu

• İşverenlere engellileri işe almaları konusunda minimum kota verilmesi söz konusudur.

• Ayrıca, aynı ilde bulunan işyerinde toplam 50 ve üzeri sigortalı işçi çalıştıran özel sektör iş yerleri.

• Eğer bu kota aşıldığı halde işveren engelli işçi istihdam etmez ise işverene çalıştırması gerekli her bir engelli sayısı için ayrı olmak üzere para cezası uygulanacaktır.

İşten Ayrılma Durumunda Eşit Hakların Sağlanması

• Engelli işçilerin işten ayrılmaları diğer işçilerden farklı bir sonuç doğuramaz.

• Yani, kıdem, ihbar veya diğer özlük hakları açısından diğer işçilerle bir eşitsizlik yaratılamaz.

İşverenler İçin Devlet Teşvikleri

• İşverenlere istihdam ettikleri engelli işçiler için özel destekler sunulmaktadır.

• İşverenin istihdam ettiği her bir engelli işçi için asgari ücret düzeyinde olması şartı ile SGK işveren primi payı ödememektedir.

• Bu tutar, 2023 yılı teşvik tutarı yaklaşık olarak 2.051,64 TL dir.

Maluliyet Durumunda Öncelikli İşe Alınma Hakkı

Engelli işçinin mevcut durumundan kaynaklı olarak malulen işten ayrılması, ancak daha sonra maluliyet durumu geçmesi ile yeniden iş talebinde bulunması durumunda:

• Eğer, işveren dışarıdan işçi alımı yapacak ise bu engelli işçiyi işe geri almak zorundadır.

• Ancak işverenin personel alım ihtiyacı yok ise engelli personel işverenin personel alım havuzunda ilk sırada yer almaktadır.

Gelir Vergisi İndirimi Hakkı

• %40 ve üzeri engelli olan işçilere gelir vergisi engelli indirimi yapılmaktadır.

2023 Yılı Engellilik Engellilik oranı ve İndirim Tutarları

• Çalışma yetisinin %80 ve üzerini kaybetmiş olan birinci derece engelli için 4.400 TL

• Çalışma yetisinin %60 ve üzerini kaybetmiş olan ikinci derece engelli için 2.600 TL

• Çalışma yetisinin %40 ve üzerini kaybetmiş olan üçüncü derece engelli için 1.100 TL

Engelli Çocuğa Sahip Ebeveynler İçin İzin Hakkı

İşçinin en az %70 oranında engelli olan çocuğu olması veya çocuğunun devam eden bir hastalığının olması halinde:

• Çocuğun tedavisi için ebeveynlerden yalnızca biri engelli çocuğun hasta olduğuna dair raporu ile bir yıl içerisinde tercihen toplu veya parça parça kullanılabilir on güne kadar ücretli izin hakkı bulunmaktadır.

• Bebeği engelli doğan işçi annenin ücretli izinleri sonrası isteği halinde 360 gün yarı zamanlı olarak çalışabilme hakkına sahiptir.

Çalışan Engelli İşçi İçin İzin Hakkı

• Engelli işçi sağlık sorunları sebebi ile çalışmasının güç olduğu zamanlarda ücretsiz izin alma hakları bulunmaktadır.

• Bu iznin süresi ise engelli işçinin iyileşme süresine göre belirlenmektedir.

• Engelli işçi haftalık çalışma süresi ve yıllık izin hakkı da diğer işçiler ile aynı sürededir.

Engelli İşçiler İçin Emeklilik Şarları

• Engelli işçi için emeklilik şartları ayrı ayrı 2008 ekim öncesi ve sonrası sigorta başlangıcı olan engelli işçileri engel derecesine ve sigorta prim sayısına göre tabloda açıklanmıştır.

• Bu tarih sınırının verilmesindeki sebep ise 2008 yılından sonra çıkarılmış olan yönetmelikle 2008 öncesi ve sonrası sigorta girişi olanlar arasında bir takım farklar oluşmasıdır.

1 Ekim 2008 Öncesi İşe Başlayan Engelli Çalışanların Emeklilik Şartları

1 Ekim 2008 Sonrası İşe Başlayan Engelli Çalışanların Emeklilik Şartları

İş Kazası Sonucu Maluliyet veya Engellilik Hali

Öncelikle, Personel eğer işe girdikten sonra iş kazası veyahut da mesleki hastalık sonucu %60 oranında engelli hale gelirse:

• Ya da, 1800 gün primi ve 10 yıllık çalışma süresi var ise malulen emekli olabilmektedir.

• Ancak, işçi başkasının bakımına muhtaç hale gelir ise 10 yıllık çalışma süre şartı aranmaz sadece prim günü dikkate alınarak malulen emekli olabilir.

“Babalık İzni Kaç Gündür?”