120 Alıcılar Hesabı
120 Alıcılar Hesabı İşleyişi
120 Alıcılar Hesabı, işletmenin veresiye (kredili) satmış olduğu mal veya hizmet karşılığında kıymetli bir evrak almadan oluşan alacakların izlendiği hesaplardır.
Diğer bir değişle, bu tip ticari alacaklara senetsiz alacaklar da denmektedir.
120 Alıcılar Hesabında kaydedilen alacakların vadesi 1 yıl ve altındadır.
1 yıldan uzun süreli alacaklar 220.Alıcılar hesabından takip edilmektedir.
Ayrıca, Finansal kiralamalar sonucu oluşan senetsiz alacaklar da bu hesapta izlenmektedir.
Ancak, işletmenin arızi olarak sattığı varlıklarını (süreklilik arz etmeyen ve işletmenin faaliyet konusu dışındaki satışlar; örn. Duran varlık satışı gibi), satın alanlardan oluşan senetsiz alacaklar 120 Alıcılar Hesabı içerisinde hesapta değil “136 Diğer Çeşitli Alacaklar” hesabında izlenmektedir.
Ayrıca,120 hesabı Tekdüzen hesap Planında, Dönen Varlıklar Ana Hesap Grubunun (1) Ticari Alacaklar Grubunda (12) yer almaktadır.
Şimdi de 120.Alıcılar hesabının işleyişi ile ilgili önemli noktaları ele alalım.
- Bu hesaba kaydedilen Türk parası cinsinden olan senetsiz alacaklar VUK’ a göre mukayyet değer (muhasebe kayıtlarında görülen değer, defter değeri) ile değerlenir.
- Yabancı para birimi üzerinden olan alacaklar ise bilanço tarihindeki kur üzerinden değerlemeye tabi tutulur. Yabancı para değerleme sonucu alacak miktarı artarsa artış miktarı 646 Kambiyo Karları hesabı alacağında, eğer alacak miktarı azalırsa 656 Kambiyo Zararları hesabı borcunda izlenmektedir.
- Alıcılar hesabı daima borç bakiye verir, alacak bakiyesi vermez. Borç bakiyesi işletmenin tüm senetsiz ticari alacaklarını gösterir.
- Her bir müşteriden olan alacaklar ayrı ayrı olarak yardımcı hesaplarda işlenir. ( Örn. 120.001 İzmir Ltd. Şti., 120.002 Giresun Aş., 120.003 Ahmet Dönmez vb. gibi )
120 Alıcılar Hesabı Borç Tarafına Kaydedilen İşlemler
- Önceki dönemden devreden senetsiz ticari alacaklar.
- İşletmenin yapmış olduğu kredili mal satışı durumunda.
- Satıcı işletme tarafından ödenen ancak alıcıya ait olan satış giderleri.
- Sözleşme gereğince alıcı tarafın aleyhine yürütülen faizler.
- Yabancı para alacakların değerleme sonucu alacak miktarında oluşan artış.
120 Alıcılar Hesabı Alacak Tarafına Kaydedilen İşlemler
- Alıcı tarafından satıcı firmaya yapılan ödemeler.
- Alıcı kredili borcuna karşılık satıcı firmaya çek veya senet vermesi.
- Alıcı borcuna karşılık bankadan ödeme yapması.
- Satış tutarı üzerinden yapılan iskontolar.
- Kredili satılan malın iadesi durumu.
- Yabancı para alacakların değerleme sonucu alacak miktarında oluşan azalış.
120 Alıcılar Hesabı Örnek Sorular
“120. Alıcılar Hesabı” içerisinde yapılabilecek muhasebe kayıtları ile ilgili örnek muhasebe kayıtlarını aşağıdaki sorular üzerinden inceleyebilirsiniz.
Kredili Ticari Mal Satışı Muhasebe Kaydı
X işletmesi tamamı veresiye olmak üzere KDV hariç 25.000 TL’ lik senetsiz ticari mal satmıştır. (KDV oranı %8)
B | A | ||
120 Alıcılar Hesabı | 27.000 | ||
| 600.Yurtiçi Satışlar |
| 25.000 |
391 Hesaplanan KDV | 2.000 | ||
|
|
Yukarıdaki kayıtta bir mal satışı gerçekleştiği için pasif karakterli bir hesap olan 600 Yurtiçi satışlar hesabı kdv hariç (matrah) satış tutarı kadar alacaklanır.
Aynı şekilde satış dolayısı ile oluşan KDV dolayısı ile de yine pasif karakterli bir hesap olan 391 Hesaplanan KDV hesabı alacaklandırılır.
Karşılığında ise bu iki hesabın toplam tutarı kadar işletmenin kredili alacağı artması sebebi ile 120 Alıcılar hesabı artmış ve borçlandırılmıştır.
Sözleşme Gereği Alıcıya Ait Satış Giderlerinin Muhasebeştirilmesi
X işletmesi, alıcı ile öncesinde yapmış olduğu sözleşme gereğince alıcıya ait olan KDV dahil 1.180 TL’ lik nakliye bedelini nakden ödemiştir. ( KDV oranı %18 )
B | A | ||
120 Alıcılar Hesabı | 1.180 | ||
100.Kasa | 1.180 |
Bu kayıtta X işletmesi sözleşme gereği alıcı işletmeye ait olan satış giderlerini nakden ödemesi ile alıcı işletmeden olan alacağı ödeme tutarının tamamı kadar artacağı için 120 alıcılar hesabı artmış, borçlandırılmıştır.
Nakliye bedeli ödemesi nakden gerçekleştiği için de işletmenin kasası azalmış ve alacaklandırılmıştır.
Ancak, örneğimizde sadece bu giderin ödenmesi kaydı gösterilmektedir.
Nakliye giderini satıcının ödediği bu gibi durumlarda; ödenen KDV Dahil satış giderinin 1.0000 TL si 760.Pazarlama satış giderlerinin borcuna,180 TL 391.Hesaplanan KDV hesabının borcuna kaydedilerek karşılığında 120. Alıcılar hesabı alacaklandırılır.
Özetle, yapmış olduğumuz kayıt, işte bu 120 hesabının alacak tarafına yapılan kaydın ödenmesidir.
Satış İskontosu Muhasebe Kaydı
X işletmesi daha önce kredili satmış olduğu KDV dahil 3.500 TL’ lik mala alıcı talebi de göz önüne alınarak %10 iskonto yapmıştır. (KDV dikkate alınmamıştır)
B | A | ||
611.Satış İskontosu | 350 | ||
120 Alıcılar Hesabı | 350 |
Yukarıdaki kayıtta işletme satmış olduğu mala indirim uygulaması ile bir gelir-gider tablosu hesabı olan 611 Satış iskontosu hesabı borçlandırılmıştır.
Aynı zamanda alıcının A işletmesine olan borcu da 350 (3.500*%10) TL azaldığı için alıcılar hesabı alacaklandırılmıştır.
Alıcı Firmadan Yapılan Tahsilatın Muhasebe Kaydı
A işletmesi, daha önce yapmış olduğu KDV hariç kredili satışı karşılığı borçlanan karşı firmadan borcu karşılığında 25.000 TL’lik çek,18.000 TL’lik kısmını banka havalesi ve kalan kısmını da nakden tahsil etmiştir. (KDV oranı %8)
B | A | ||
101.Alınan Çekler | 25.000 | ||
102.Bankalar | 18.000 | ||
| 100.Kasa |
| 5.600 |
|
120.Alıcılar | 48.600 |
Bu kayıtta A işletmesi KDV dahil 48.600 TL [45.000+3.600(45.000*%8)] alacağı karşılığında çek, banka havalesi ve nakit ödeme aldığı için üçü de aktif hesap olan Alınan Çekler, Bankalar ve Kasa hesabı artmış ve borçlandırılmıştır.
Karşılığında da A işletmesinin alacağı azaldığı için de alıcılar hesabı alacaklandırılarak kapatılmıştır.
120 Alıcılar Hesabı Dönem Sonu İşlemleri
İşletmeler, dönem sonu muhasebe dışı envanter işlemleri ile alıcılar hesabı alt hesapları olan müşterilerine kendi içinde kayıtlı hesap bakiyelerini bildirerek müşterilerle karşılıklı mutabakat sağlar ve kendi kayıtlarında eksik veyahut hata varsa düzeltme işlemlerini yaparlar.
Eğer alıcılardan yabancı para üzerinden alacakları varsa bunları değerlemeye tabi tutarak gerekli kayıtlar alır ve bu yabancı para alacaklarını bilanço günündeki değerine getirir.
İşletmenin zamanında tahsil etmesi gerekli ancak tahsil edilmemiş olan ve de tahsil edememe riski bulunan alacakları için de işletme karşılıklar ayırır.
Yapılan tüm bu işlemlerden sonra da işletme alıcılar hesabı kalanını bilançoya aktarır.
120 Alıcılar Hesabı Dönem Sonu İşlemleri Örnek Sorular
120 Alıcılar Hesabı Mutabakat İşlemleri Düzeltme Kaydı
A işletmesi, müşteri mutabakat işlemleri sonucu alıcı X’ den yapılan 2.500 TL’ lik tahsili, alıcı Y’ nin hesabına kaydetmiş olduğu anlaşılmıştır.
B | A | ||
120. Alıcılar ( Alıcı Y) | 2.500 | ||
120. Alıcılar ( Alıcı X) | 2.500 |
Yukarıda yapılan düzeltme kaydı ile işletme 2.500 TL lik tahsili Alıcı X den yaptığı için 120 alıcılar alt hesabı olan alıcı X hesabı ödeme yaptığı için azalır ve alacaklandırılır.
Karşılığında ise daha önce yanlışlıkla alacaklandırılan alıcılar alt hesabı olan Alıcı Y hesabı yukarıdaki düzeltme kaydı ile borçlandırılarak kapatılmıştır.
120 Alıcılar Dönem Sonu Faiz Tahakkuk Kaydı
A işletmesi, yapılan sözleşme gereğince ödeme yapmaması sebebi ile dönem sonunda Alıcı Y’ nin borcuna 800 TL faiz tahakkuk ettirmiştir.
B | A | ||
120.Alıcılar | 800 | ||
642.Faiz Gelirleri | 800 |
Yapılan kayıtta A işletmesi Alıcı Y’ den olan alacağına faiz tahakkuk ettirdiği için alacağı artmış ve 120 Alıcılar Hesabı alt hesabı olan Faiz kadar artmış ve borçlandırılmıştır.
İşletme gelir elde ettiği içinde karşılığında 642 Faiz gelirleri hesabı alacaklandırılmıştır.
Yabancı Para Cinsinden Ticari Alacakların Değerlemesi
A işletmesi, 10.08.2022 tarihinde X işletmesine kdv hariç 6.000 USD’ lik kredili mal satışı yapmıştır. A işletmesi 25.08.2022 tarihinde malın kdv hariç 2.000 USD’ lik kısmını iade etmiştir. Taraflar KDV’ nin nakden ödenmesi hususunda anlaşmışlardır.
(KDV oranı % 8 – 10.08.2022 tarihi 1$= 5,50 TL – 25.08.2022 tarihi 1$=5,80 TL – 31.12.2022 tarihi 1$=6 TL)
-
10.08.2022
B | A | ||
120.Alıcılar
| 33.000 | ||
100 Kasa | 2.640 | ||
600.Yurtiçi Satışlar | 33.000 | ||
391.Hesaplanan KDV | 2.640 |
- ( 6.000 usd * 5,50 TL) = 33.000 KDV hariç mal tutarı,
- (6.000*%8) 480 usd * 5,50 KDV Tutarı olarak karşımıza çıkmaktadır.
Yukarıda satış tarihi dolar kuru baz alınarak mal satış kaydı yapılmıştır. Kredili satış işlemi ile işletmenin alacağı arttığı için 120 Alıcılar Hesabı borçlandırılmıştır.
Ayrıca anlaşma gereği Kdv nakit tahsil edildiği için 100 Kasa hesabı da artmış ve borçlandırılmıştır.
Karşılığında da satış ve satışın ilgili kdv hesabı olan 600 Yurtiçi satışlar ve 391 Hesaplanan Kdv hesapları alacaklandırılmıştır.
-
25.08.2022
B | A | ||
610.Satıştan İadeler | 11.600 | ||
191.İndirilecek KDV | 928 | ||
| 120.Alıcılar | 11.600 | ||
100.Kasa | 928 |
- ( 2.000 usd * 5,80 TL ) = 11.600 İade Tutarı
- (2.000*%8) 160 usd * 5,80 = 928 İade KDV
Yukarıdaki kayıt 25.08.2022 olan iade tarihi dolar kuru baz alınarak yapılmıştır.
Kayda göre malın satış sonrası iadesi söz konusu olduğu için 610 satış iadesi hesabı artmış ve borçlandırılmıştır.
Karşılığında işletmenin alacağı, iade tutarı kadar azaldığı için de 120 Alıcılar hesabı alacaklandırılmıştır.
Satış iadesinin KDV’ si 191 indirilecek KDV Hesabı borçlu kısmına atılmış ve onun da ödemesi anlaşma gereği peşin olduğu için 100 Kasa hesabı azalmış ve alacaklandırılmıştır.
-
31.12.2022
B | A | ||
120. Alıcılar | 2.600 | ||
646.Kambiyo Karları | 2.600 |
İşletme dönem sonu değerleme kaydına göre;
- Alıcı X’ in değerleme öncesi borç bakiyesi 33.000 TL – 11.600 TL = 21.400 TL
- Alıcı X in iade sonrası dolar cinsinden borç bakiyesi 6.000 $ – 2.000 $ = 4.000 $
- USD borç bakiyesinin dönem sonu olan 31.12.20.. tarihi usd kuruna göre değeri 4.000 $ * 6 TL = 24.000 TL
- 000 TL – 21.400 = 2.600 TL
Görüldüğü üzere dönem sonu değerleme sonucu ile değerleme öncesi arasında 2.600 TL olumlu bir fark oluşmuş bu fark da 642 Kambiyo karının alacak kısmına kaydedilmiştir. Karşılığında da işletmenin Alıcı X’ den olan alacağı arttığı için de 120 Alıcılar hesabı borçlandırılmıştır.
