101 Alınan Çekler Hesabı

101 Alınan Çekler Hesabı, işletmelerin alacaklı olduğu firma veya kişilerden, bu alacaklar karşılığında teslim aldıkları çeklerin izlendiği hesaptır. Dönen Varlıklar Ana Hesap Grubunun (1) Hazır Değerler Grubunda (10) yer alır.

Çeklerde üç taraflı bir ilişki vardır.

Bu taraflar,

• Çekin üzerinde kaşesi bulunan yani çeki düzenleyen kişi keşideci,
• Çek üzerinde yazan bedeli ödeyecek olan kişi, muhatap (kanuna göre muhatap bankadır)
• Çeki elinde bulunduran kişi lehdar, olarak karşımıza çıkmaktadır.

Çekin üzerinde düzenleme (keşide) tarihi ve yeri, çeki düzenleyenin (keşidecinin) imzası ile ödenecek tutarın bulunması gerekir.

Çek, lehdar tarafından bankaya verildiği an ödenmesi gerekli bir kıymet olması sebebi ile çekte vade olmadığı teorik olarak söylenebilir.

Ancak pratikte çekler düzenleme tarihinden daha ileri bir tarih verilerek vadeli olarak da kullanılmaktadır.

Bu uygulama, anlık bir ödeme aracı olan çeklerin amacının dışında kullanılmasına neden olmaktadır.

Bu nedenle, vadeli alınan çekler özün önceliği kavramı gereğince 101 Alınan çekler hesabından ziyade 121 Alacak senetleri hesabında izlenmesi daha uygundur.

Özetle, vadeli çekler, senet niteliğinde değerlendirilmelidir.

101 Alınan Çekler Hesabının İşleyişi

• İşletmeye gelen çekler Türk Lirası cinsinden kayda alınır.
• Yabancı para cinsinden düzenlenen çekler de Türk Lirası tutarları üzerinden bu hesaba kaydedilir.
• Alınan çekler üzerinde yazılı olan değer ile kaydedilir.
• Alınan Çekler hesabı daima borç bakiyesi verir, alacak bakiye vermez.
• Borç bakiyesi tahsil edilecek çek tutarını verir.
• Çekin tahsili banka aracılığı ile gerçekleştirilir.
• Muhatap banka tarafından çekin tahsili sırasında oluşabilecek: Komisyon, BSMV veya haberleşme gibi giderler ilgili gider hesaplarında izlenir. (7/A seçeneğinde 770 Genel Yönetim Giderleri , 7/B seçeneğinde ise 794 Çeşitli Giderler)

Alınan Çeklerin durumuna göre hesabın altında ayrı ayrı alt hesaplar açılmalıdır.

101 Alınan Çekler Hesabı

• 101.01 Müşteriden Alınan Çekler Hesabı (cüzdandaki çek)
• 101.02 Tahsile Verilen Çekler Hesabı
• 101.03 Teminata Verilen Çekler Hesabı
• 101.04 Karşılıksız Çekler Hesabı

101 Alınan Çekler Hesabı Borç Tarafına Yazılan işlemler

• Herhangi bir durumda işletme adına çek teslim alındığı zaman 101 Alınan Çekler hesabı borçlandırılır.

101 Alınan Çekler Hesabı Alacak Tarafına Yazılan işlemler

• Tahsil için bankaya verilmesi,
• Başka bir firmaya mal-hizmet karşılığı ciro edilmesi,
• Çekin karşılıksız çıkması,

Durumlarında, 101. Alınan Çekler hesabı alacaklandırılır.

101 Alınan Çekler Hesabı Örnek Sorular

Satılan Mal veya Hizmet Karşılığında Çek Alınması

• A işletmesi sattığı, KDV hariç 50.000 tl’ lik malın kdv tutarını nakit, kalan tutar için ise çek almıştır. (KDV %8)

Yapılan kayıtta, işletme sattığı mal karşılığında, malın kdv si kadarını nakden aldığı için kasa hesabı artmış bu nedenle borçlandırılmıştır.

Aynı şekilde, alınan çekler hesabı da, işletme sattığı malın kdv hariç kısmı için alıcı işletmeden çek almıştır ve hesap borçlandırılmıştır.

• A işletmesi, B işletmesinden 40.000 TL’ lik cari alacağına karşılık çek almıştır.

A işletmesi burada B işletmesinden alacağına karşılık, bir ödeme aracı olan çek almıştır ve bu durumda da işletmenin 101 Alınan çekler hesabı artmış ve borçlandırılmıştır.

B işletmesinin de bu çek karşılığında borcu azaldığı için 120. Alıcılar hesabı da alacaklandırılmıştır.

Çekin Tahsil İçin Bankaya Verilmesi

• A işletmesi B işletmesinden almış olduğu 40.000 tl’ lik çeki tahsil için bankaya vermiştir.

Bu kayıtta alınan çekler alt hesapları ile çalışmaktadır; işletme elindeki çeki tahsil için bankaya göndermiştir ve tahsildeki çekler artarak borçlandırılmış ancak eldeki çek verildiği için cüzdandaki çek azalarak alacaklandırılmıştır.

Çek bankaya tahsil için gönderilmiş olması 102. Bankalar Hesabını çalıştırmaz; çünkü bankaya herhangi bir para giriş çıkışı olmamaktadır.

Çekin Ciro Edilmesi Muhasebe Kaydı

Çekin ciro edilmesi, işletmenin elinde bulundurduğu çekin, tahsile verilmeyip, doğrudan başka bir kişiye veya işletmeye ödeme yapmak amacıyla teslim edilmesidir.

• A işletmesi, B işetmesinden KDV hariç 3.500 tl’ lik mal almış ve karşılığında işletmeye, daha önce müşterisinden aldığı 3.000 tl’ lik çeki vermiş (ciro etmiş) ve kalan tutarı da nakden ödemiştir. ( KDV oranı %18)

Bu kayıtta A işletmesi mal aldığı için 153 Ticari mallar hesabı artmış ve borçlandırılmıştır.

Alınan mal karşılığında da A işletmesi daha önce müşterisinden aldığı çeki ciro ettiği için 101 Alınan çekler Hesabı azalmış ve alacaklandırılmıştır.

• A işletmesi daha önce mal aldığı B işletmesine 2.500 TL’ lik borcuna karşılık çek ciro etmiştir.

Bu kayıtta A işletmesi borçlu olduğu B işletmesine, borcuna karşılık öncesinde müşterisinden aldığı çeki vermiştir (ciro etmiştir),

Bu durumda da işletmenin satıcıya olan borcu azaldığından 320 Satıcılar hesabı borçlandırılmış, elindeki çeki borca karşılık verdiği için de 101 Alınan çekler hesabı azalarak alacaklandırılmıştır.

Çekin Karşılıksız Çıkması Muhasebe Kaydı

• A işletmesi C bankasına tahsil için gönderdiği 55.000 tl lik çekin, çeki veren müşteri firmanın hesabında yeterli para olmaması gerekçesi ile tahsil edilememiştir.

Kayıtta tahsil edilmek üzere bankaya gönderilen çekin karşılığı olmadığı için tahsil edilememiş ve 101 Alınan Çekler hesabının alt hesabı olan tahsildeki çekler hesabı azalarak alacaklandırılmıştır.

Bu durumda da Alınan Çekler hesabı Hazır Değerler Hesap grubu olmaktan çıkıp Diğer Ticari Alacaklar durumuna gelerek borçlandırılmıştır.

Döviz Cinsinden Çeklerin Kur Karı veya Zararı işlemleri

Dönem sonlarında işletme envanterinde yer alan çeklerin gerçek değerlerinin bulunması işlemleri sonucunda ya da döviz cinsinden çeklerin tahsili esnasında, kurun değişmesi sonucu zarar veya kar oluşabilir.

Bu gibi durumları aşağıdaki örneklerde inceleyelim.

• İşletmenin, envanterinde 1 $ = 7 TL den kayda alınmış 10.000 $ tutarında çek bulunmaktadır. Dönem Sonunda Dolar kuru 1$ = 5 TL ‘dir.

İşletmenin elinde bulunan dolar cinsinden çeklerin değeri kur’un 2 TL düşmesi sonucu, azalmıştır.

İşletme aktifinde bulunan çeklerin değeri düşmesi sonucunda, 2 x 10.000 = 20.000 TL tutarında zarar oluşmuştur.

Oluşan 20.000 TL lik zarar 656. kambiyo zararlarına borç tarafına yazılmalıdır.

Zararların kaydedildiği hesapların bakiyeleri, tıpkı aktif hesaplar gibi borç tarafına kayıt yapıldığı zaman artış göstermektedir.

Kurun değerinin düşmesi sonucu alınan çeklerin değerinin de düşeceği için, hesap alacaklandırılarak çeklerin gerçek değerine ulaşılmalıdır.

Kayıtlarda çek 10.000 x 7 = 70.000 TL den yer almaktadır.

Ancak, dönem sonu kuruna göre 10.000 x 5 = 50.000 TL çekin şu anki değeridir.

Bu nedenle, aradaki 20. 000 TL  çekler hesabının alacak tarafına yazılmalıdır.

• İşletme Envanterinde 1£ = 10 TL ile kayıtlarda yer alan 10.000 Sterlin Çek bulunmaktadır.
• İşletme, bu çeklerini 1£ = 11 TL olduğu bir tarihte tahsil için bankaya göndermiş ve tahsil edilen tutar banka hesabına yatmıştır.

İşletme elindeki çeklerin değeri : 10.000£ x 10 = 100.000

Öncelikle, bu çekleri işletme envanterinden alıp bankaya tahsile göndereceğiz

Çeklerin tahsil anındaki değeri 10.000£ x 11 = 110.000 TL dir aradaki 10.000 TL lik kar 646. Kambiyo Karları hesabının alacak tarafına,

Tahsil edilen çeklerin kayıtlı değeri 100.000 TL, 101.Alınan Çekler hesabının alacak tarafına yazılacaktır.

Çek tahsil olması, çek hesabının bakiyesini azaltacağı için alacak tarafına kayıt yapılmıştır.

Kar ile birlikte elimize geçecek olan toplam tutar bankaya para girişine neden olacağı için 102. Bankalar hesabının borç tarafına yazılmıştır..