119 Menkul Kıymetler Değer Düşüklüğü Karşılığı
119 Menkul Kıymet Değer Düşüklüğü Karşılığı Hesabı (-) ,menkul kıymetler hesap grubuna kayıtlı varlıkların dönem sonu itibari ile değerleme yapılması sonucu alış değerlerinin altına düşme, yani zarar etme ihtimaline karşı “İhtiyatlılık Kavramı” gereğince değer düşüklüğü miktarı kadar ayrılan karşılıkların izlendiği hesaptır.
- 119 Hesabı Aktifi düzenleyici pasif karekterli bir hesaptır.
- Bu nedenle, 119 hesabı aktifte yer almasına rağmen pasif bir hesap gibi hareket etmektedir.
- 119 Menkul Kıymet Değer Düşüklüğü Karşılığı Hesabı, Dönen Varlıklar hesap sınıfının (1) Menkul Kıymetler hesap grubunda (11) yer alır.
119. Hesabı içerisinde; “110.Hisse Senetleri” , “111. Özel Kesim Tahvil Senet ve Bonoları” , “112. Kamu Kesimi Tahvil Senet ve Bonoları” , “118.Diğer Menkul Kıymetler” hesaplarında yaşanabilecek değer düşüklüğüne karşılık ayrılmaktadır.
Bu nedenle, karşılık ayrılacak ilgili menkul kıymet hesabı göz önüne alınarak aşağıdaki gibi alt hesaplara ayrılabilir:
- 119.001. Hisse Senetleri Değer Düşüklüğü Karşılığı
- 119.002. Özel Kesim Tahvil Senet ve Bonoları Değer Düşüklüğü Karşılığı
- 119.003. Kamu Kesimi Tahvil Senet ve Bonoları Değer Düşüklüğü Karşılığı
- 119.004. Diğer Menkul Kıymetler Değer Düşüklüğü Karşılığı
119 Menkul Kıymet Değer Düşüklüğü Karşılığı Hesabı İşleyişi
- Menkul kıymetler hesap grubundaki hesaplarda alış değeri azalışı durumunda azalış tutarı tamamı kadar bu hesaba alacak, karşılığına ise “65 Diğer Faaliyetlerden Olağan Gider ve Zararlar” hesap grubunda yer alan “654 Karşılık Giderleri” hesabına borç kaydedilir.
- Daha önce kendisine karşılık ayrılmış olan menkul kıymetlerin satılması veya değerinde düşüklük gerçekleşmemesi durumunda bu hesaba borç, karşılığında da ayrılan karşılık tutarı kadar, “644 Konusu Kalmayan Karşılıklar” hesabına alacak olarak kaydetme işlemi ile hesap kapatılır.
- Karşılıklar, muhasebenin “ihtiyatlılık” kavramı gereğince ayrılmasına rağmen, Vergi Usul Kanunu, karşılık ayırma işlemini indirilecek bir gider sayılmadığı için; karşılık gideri kanunen kabul edilmeyen gider olarak beyannamelerde ve kayıtlarda yer almalıdır.
- Bu nedenle, işletmeler gerektiği sürece karşılık ayırırlar, ancak bu tutarı kanunen kabul edilmeyen gider olarak vergi matrahına eklerler.
119 Menkul Kıymet Değer Düşüklüğü Karşılığı Hesabı Borç Tarafına Yazılan İşlemler
- Kendine karşılık ayrılmış ilgili menkul kıymetin elden çıkarılması.
- Karşılık ayrılmış menkul kıymetin değerinin düşmemesi düşmemesi,
119 Menkul Kıymet Değer Düşüklüğü Karşılığı Hesabı Alacak Tarafına Yazılan İşlemler
- Menkul kıymetin değerinin düşmesi durumu.
119 Menkul Kıymet Değer Düşüklüğü Karşılığı Hesabı Örnek Uygulamalar
Aşağıda 119 Hesabı ile ilgili örnek sorular ve çözümleri bulunmaktadır.
Dönem Sonunda Değeri Düşen Menkul Kıymetler için Karşılık Ayrılması
- X işletmesinin elinde, 5.000 adet, adedi 4,5 TL’ ye alınmış hisse senetleri bulunmaktadır. 31.12.2021 tarihinde yapılan envanter işlemlerinden sonra hisse senetlerinin borsa değerinin 20.000 TL düştüğü tespit edilmiştir.
Öncelikle, işletme envanterinde yer alan menkul kıymetin değerini ve değer düşüklüğünü hesaplayalım.
- Hisse Senetleri ( 5.000 adet * 4,5 TL = 22.500 TL )
- Değer Düşüklüğü = Borsa Rayici – Hisse Senedi alış değeri
- D. Düşüklüğü = 22.500 – 20.000 = 2.500
B | A | ||
654. Karşılık Giderleri Hesabı | 2.500 | ||
119.Menkul Kıymet Değer Düşüklüğü Karşılığı (-) | 2.500 |
- Yukarıdaki kayda göre, Hisse senetlerinin ilk olarak değeri 22.500 TL iken envanter işlemlerinden sonra değerinin 20.000 TL ye düşmesi ile oluşan ( 22.500 – 20.000 ) 2.500 TL’ lik değer düşüklüğü oluşmuştur.
- Bu durumunda işletme değer düşüklüğü tutarının tamamı kadar karşılık ayırmıştır.
Daha Önce Karşılık Ayrılmış Olan Menkul Kıymetin Elden Çıkarılması Durumu
X işletmesi yukarıdaki örnekte 2.500 TL karşılık ayırmış olduğu hisse senetlerini 21.250 TL’ ye banka aracılığı ile satmıştır.
B | A | ||
102.Bankalar | 21.250 | ||
119.Menkul Kıymet Değer Düşüklüğü Karşılığı | 2.250 | ||
| 110.Hisse Senetleri | 22.500 | ||
644.Konusu Kalmayan Karşılıklar | 1.250 |
- Yapılan kayda göre hisse senetleri banka aracılığı ile satıldığı için satış tutarı olan 21.250 TL işletmenin banka hesabına girerek hesabı arttırmış, bu da 102 Bankalar Hesabını borçlandırmıştır.
- Menkul kıymet elden çıkarıldığı için de daha önce ayrılmış olan 2.500 TL’ lik karşılığı da kapatmak amacı ile daha önce alacaklandırılan 119 Hesabı bu kayıtla borçlandırılmıştır.
- Hisse Senedi satışı ile de 110 Hesabı alış tutarı kadar alacaklandırılmıştır.
- Ayrıca bahsedildiği gibi daha önce envanter işlemi sonucu değeri 20.000 TL ye düşen ve 2.500 TL Karşılık ayrılan Hisse senedinin bu örnekte görüldüğü üzere 21.250 TL ye satılması durumunda arada oluşan (21.250-20.000) 1.250 TL lik fark da işletme için bir Menkul Kıymet Değer Düşüklüğü İptal karı olmakta ve 644 hesabında alacaklı olarak izlenmektedir.
Karşılık Ayrılan Menkul Kıymetin Satılması Durumları
Karşılık ayrılan menkul kıymetlerin satılmasında aşağıdaki durumlar Söz konusu olabilir.
Aşağıdaki durumlar ile ilgili örnekleri bağlantıya Tıklayarak 110 hisse senetlerinde dönem sonu işlemleri üzerinden inceleyebilirsiniz.
Kar ile satılması;
(Alış fiyatı > Satış fiyatı > Karşılık Ayrılırken Baz Alınan Borsa Rayici )
(Satış fiyatı > Alış fiyatı > Karşılık Ayrılırken Baz Alınan Borsa Rayici )
Zarar ile Satılması,
(Alış fiyatı >Karşılık Ayrılırken Baz Alınan Borsa Rayici > Satış fiyatı)
Kar zarar olmadan satılması,
(Alış fiyatı > Karşılık Ayrılırken Baz Alınan Borsa Rayici = Satış fiyatı )
