193 Peşin Ödenen Vergiler ve Fonlar Hesabı
193 Peşin Ödenen Vergiler ve Fonlar Hesabı, hem gelir hem de kurumlar vergisi mükelleflerinin, yıl içerisinde ödemiş oldukları peşin vergileri kaydettikleri hesaptır.
Peşin vergi ya da geçici vergi, işletmelerin 3 er aylık dönemler itibariyle karlarını beyan ettikleri vergi türüdür.
Ödenen peşin vergiler, hesap dönemini takip eden mart ayında, gelir vergisi mükelleflerince, nisan ayında da kurumlar vergisi mükelleflerince gelir veya kurumlar vergisi ile mahsup edilir.
Geçici Vergi beyannameleri, üçer aylık dönemleri takip eden 2. ayın 17. gününe kadar verilir ve ödenir.
Geçici Vergi dönemleri aşağıdaki yer almaktadır.
| Dönemler | İlgili Aylar | Beyan ve Ödeme Tarihleri |
| 1.Dönem | Ocak-Şubat-Mart | 17 Mayıs |
| 2.Dönem | Nisan-Mayıs-Haziran | 17 Ağustos |
| 3.Dönem | Temmuz-Ağustos-Eylül | 17 Kasım |
| 4.Dönem | Gelir veya Kurumlar Vergisi İçerisinde beyan edilir. |
Geçici vergide her bir dönem bir önceki ayların kümülatif kar veya zararı hesaplanarak beyan edilir.
Örneğin, 1. dönemde; Ocak, Şubat, Mart ayı karı üzerinden vergi hesaplanırken,
2. dönemde; Ocak, Şubat, Mart, Nisan, Mayıs, Haziran aylarının karı üzerinden vergi hesaplanır.
Bazı durumlarda, ilk dönemlerde kar çıkar ve son dönemde daha fazla zarar çıkarsa, toplam yıllık hesaplanan kurumlar vergisi ödenen geçici vergiden fazla olabilir.
Buna ilave olarak vergiye uyumlu mükellefler için indirimler de eklenerek kurumlar vergisini daha da düşürebilir.
Bu durumda da işletmenin vergi alacağı dolayısıyla vergi iadesi oluşur.
193 Peşin Ödenen Vergiler ve Fonlar Hesabı İşleyişi
Her bir geçici vergi döneminde, kar üzerinden hesaplanan geçici vergi, “193 Peşin Ödenen Vergiler ve Fonlar Hesabı” borcuna kaydedilir.
Karşılığında da “360. Ödenecek Vergi ve Fonlar” hesabının alacağına kaydedilir.
Dönem sonu işlemlerinde, ödenen geçici vergilerin yer aldığı 193 hesabı alacaklandırılarak kapatılır ve “371. Dönem Karının Peşin Ödenen Vergi ve Diğer Yükümlülükleri (-)” hesabının borcuna kaydedilir.
Gelir vergisi mükellefleri için Mart ayında, kurumlar vergisi mükellefleri için de Nisan ayında yıllık vergi beyan edilir.
Yıllık vergi hesaplanması neticesinde hesaplanan, gelir/kurumlar vergisi de “370. Dönem Karı Vergi ve Diğer Yasal Yükümlülükler Karşılıkları” hesabının alacağına kaydedilir.
Bundan sonra, ödenen peşin verginin kurumlar vergisinden düşülmesi için bu iki hesap karşılıklı kapatılır.
Mahsup sonrası bakiye alacak vermiş ise vergi ödemesi çıktığı anlamına gelir.
Bu durumda fark, “360. Ödenecek Vergi ve Fonlar” hesabı alacağına kaydedilir.
Mahsup sonrası bakiye borç bakiyesi vermiş ise işletmenin yıllık vergiden daha fazla geçici vergi ödemesi yaptığı anlamına gelir ve bakiye vergi dairesinden alacak doğurur.
Bu durumda, “136. Diğer Çeşitli Alacaklar” hesabı borcuna kayıt yapılır.
193 Peşin Ödenen Vergiler ve Fonlar Hesabı Örnek Sorular
Şimdi sizlere, ilk dönemden son döneme peşin ödenen vergi muhasebe kayıtlarını örneklerle sunacağız.
Geçici Vergi Tahakkuku Muhasebe Kaydı Örnek Soru
A işletmesi, Kurumlar vergisi mükellefi olup, 1. Dönemde 520.000 TL, 2.Dönemde, 340.000 TL, 3. Dönemde de 200.000 TL geçici vergi ödemiştir. Tahakkuk ve mahsup kayıtlarını yapınız.
İşletmenin Nisan 2026’da 4. dönemi de hesaba katılıp kurumlar vergisi hesaplanmıştır.
Aşağıdaki 2 seçeneğe göre muhasebe kayıtlarını yapınız.
- Seçenek : İşletmenin hesaplanan kurumlar vergisi 1.200.000 TL’dir.
- Seçenek : İşletmenin hesaplanan kurumlar vergisi 1.040.000 TL’dir.
B | A | ||
193 Peşin Ödenen Vergiler ve Fonlar | 520.000 | ||
360. Ödenecek Vergi ve Fonlar | 520.000 |
B | A | ||
193 Peşin Ödenen Vergiler ve Fonlar | 340.000 | ||
360. Ödenecek Vergi ve Fonlar | 340.000 |
B | A | ||
193 Peşin Ödenen Vergiler ve Fonlar | 200.000 | ||
360. Ödenecek Vergi ve Fonlar | 200.000 |
Şimdiye kadar, 3 dönem için de geçici vergi ödemesi yaptık, şimdi de yıl sonu kaydını yapalım.
İşlemde, yıl sonuna geldiğinde toplam 3 dönem için 520.000+340.000+200.000 = 1.060.000 TL Geçici vergi ödemiş oldu.
Dönem sonunda, 193 hesabı borç tarafında yer alan bu bakiye kapatılarak, “371.Dönem Karının Peşin Ödenen Vergi ve Diğer Yükümlülükleri (-)” hesabı borcuna virmanlanır.
B | A | ||
371. Dönem Karının Peşin Ödenen Vergi ve Diğer Yükümlülükleri (-) | 1.060.000 | ||
193 Peşin Ödenen Vergiler ve Fonlar | 1.060.000 |
B | A | ||
691. Dönem Karı Vergi ve Diğer Yasal Yükümlülükler Karşılıkları | 1.200.000 | ||
370. Dönem Karı Vergi ve Diğer Yasal Yükümlülükler Karşılıkları | 1.200.000 |
Bu yevmiye maddesinde, hesaplanan kurumlar vergisi gelir tablosu hesapları ile birlikte bilanço hesaplarına da yansıtılmış oldu.
Şimdi de, hesaplanan kurumlar vergisi ile geçici vergisi mahsup edelim.
B | A | ||
370. Dönem Karı Vergi ve Diğer Yasal Yükümlülükler Karşılıkları | 1.200.000 | ||
| 371. Dönem Karının Peşin Ödenen Vergi ve Diğer Yükümlülükleri (-) | , | 1.060.000 |
360. Ödenecek Vergi ve Fonlar | 140.000 | ||
Bu durumda, işletme ödediği geçici vergileri ( 1.060.000 TL) hesaplanan kurumlar vergisi (1.200.000 TL) ile mahsup ettiğinde, geriye 140.000 TL kurumlar vergisi ödenesi kaldığını görüyoruz.
B | A | ||
691. Dönem Karı Vergi ve Diğer Yasal Yükümlülükler Karşılıkları | 1.040.000 | ||
370. Dönem Karı Vergi ve Diğer Yasal Yükümlülükler Karşılıkları | 1.040.000 |
Yevmiye kaydında hesaplanan, 1.040.000 TL kurumlar vergisini gelir tablosu ve bilanço hesaplarına intikal ettirmiş olduk
B | A | ||
370. Dönem Karı Vergi ve Diğer Yasal Yükümlülükler Karşılıkları | 1.040.000 | ||
136. Diğer Çeşitli Alacaklar | 20.000 | ||
371. Dönem Karının Peşin Ödenen Vergi ve Diğer Yükümlülükleri (-) | 1.060.000 | ||
Bu durumda da işletmenin ödediği 1.060.000 TL geçici vergi, tahakkuk eden kurumlar vergisi 1.040.000 TL ‘den fazla olduğu için, işletmenin vergi iadesi doğmuş oldu.
İşletme, vergi dairenin talep etmiş olduğu evrakları usulüne uygun teslim etmesi ve vergi dairesinin de olumlu görüş vermesi sonucunda iadesini talep edebilir.
